وفات و مدفن موسی کلیم الله (علیه السلام)

درباره مدت عمر حضرت موسی (علیه السلام) و هم چنین کیفیت وفات ایشان در روایات و منابع تاریخی اسلامی و غیر آن اختلاف دیده می شود. بنابر برخی گزارشات، حضرت موسی (علیه السلام) در شب 21 رمضان[1] در سنّ 126 سالگی[2] در بیابان تیه[3] درگذشت و مقبره او بر کسی معلوم نشد.

بنابر روایت مفصلی که در تفسیر قمی آمده است، از قول امام حسن مجتبی (علیه السلام) نقل شده که مدت عمر حضرت موسی (علیه السلام) ۲۴۰ سال بوده است.[4]

 تورات درباره وفات آن حضرت چنین می گوید: «موسی بنده خداوند در آن جا به سرزمین «موآب» وفات کرد و او را در درّه زمین «موُآب» برابر «بیت پَعُور» دفن کرد و هیچ کس از مقبره او تا به امروز واقف نیست. موسی (علیه السلام) حین وفات 120 ساله بود[5] و بنی اسرائیل 30 روز برای موسی در بیابان های مواب گریه نمودند».[6]

در رو.ایتی آمده که از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) درباره مدفن موسی (علیه السلام) سؤال شد؛ آن حضرت فرمود: «عِندَ الطَّریقِ الاَعظَم، عِندَ الْکَثیبِ الاَحمر» (بر سر راه بزرگ، نزدیک تپه سرخ).[7]

اگرچه خبر صریحی درباره محلّ دقیق مزار حضرت موسی (علیه السلام) وجود ندارد، اما مقبره و بقعه ای در صحرای جنوب غربی «اریحا» در فلسطین به آن حضرت منسوب گردیده است. این بقعه در فاصله 30 کیلومتری شرق «قدس» و 8 کیلومتری جنوب غربی اریحا در منطقه ای به نام «بَرِیَّةَ القُدس» واقع شده و با جاده ای خاکی به بزرگراه قدس ـ اَریحا می پیوندد.

ساختمان فعلی حرم در سال 668 قمری و به دستور ملک بِیْبَرْس (سلطان مَملوکی مصر) ساخته شد. این عمارت به طور کلی یک بنای اسلامی است و تمام اسناد و کتیبه های آن نیز به خط عربی می باشد. مؤلف «انس الجلیل» درباره این بقعه در کتاب خود آورده است: «اولین کسی که این گنبد را بنا کرد؛ «اَلمَلِکُ الظّاهر بِیْبَرْس» بود که در هنگام بازگشت از سفر حج و زیارت بیت المقدس در سال 668 قمری آن را بنا نهاد و خیّرین نیز آن را توسعه دادند».[8]

[1]. صدوق، محمد بن على‏، خصال، محقق / مصحح: غفارى، على اكبر، ج 2، ص 508؛ طوسى، محمد بن حسن، تهذيب الأحكام، محقق / مصحح: خرسان موسوی، حسن، ج 1، ص 114.‏

[2]. صدوق، محمد بن علی، کمال الدین، ج 2، ص 524؛ مسعودى، على بن حسين، إثبات الوصية للإمام على بن أبى طالب‏، ص 64‏.

[3]. این بیابان را در شبه جزیره سینا دانسته اند. جغرافی دانان عرب آن را «صحرای بنی اسرائیل» نیز خوانده اند. بیابان یاد شده میان أیله ، مصر، دریای قُلْزم ( سرخ ) و کوه های سرات شام قرار دارد و گستره آن از اطراف به جفار ، کوه طور و سرزمین فلسطین منتهی می‌شود. این وادی، جنوبی ‌ترین بخش فلسطین و بیش‌تر آن شن زار و فاقد پوشش گیاهی است.

[4]. قمى، على بن ابراهيم‏، تفسير قمي، محقق / مصحح: موسوى جزائرى، طيّب‏، ج 2، ص 270.‏

[5]. طبرى‏، محمد بن جرير، تاريخ طبری، تحقيق: ابراهيم، محمد أبو الفضل، ج 1، ص 434.

[6]. تورات، سفر تثنیه، 5/34 – 9 به نقل از سایت راسخون.

[7]. کمال الدین، ج 1، ص 154.

[8]. عليمی حنبلی، عبد الرحمن، الأنس الجليل بتاريخ القدس والخليل، محقق: عبد المجيد نباتة، عدنان يونس، ج 1، ص 102.