روایات اهل سنت درباره بداء

تاریخ: ۲۷ بهمن ۱۳۹۷ در باب: کلام

گرچه نوعاً علمای اهل سنت بداء را نپذیرفتند، امّا احادیث بسیاری در منابع آنها وجود دارد که دلالت بر حقیقت بداء دارد که در این بخش به برخی از آنها اشاره می‌شود:

سیوطی، قرطبی، ابن سعد و ابن کثیر روایتى نفل کرده‌اند که خلاصه آن چنین است: رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم) فرمود: «خداوند نسل آدم (علیه السّلام) را به او نشان داد. آدم در میان آنان مردى را با چهره‏اى نورانی دید. عرض کرد: خدایا! این کیست؟ فرمود: این فرزند تو داود است! عرض کرد: خدایا عمر او چقدر است؟ فرمود: شصت سال! عرضه داشت: خدایا عمر او را بیفزاى! فرمود: نمى‏شود، مگر آن‌که از عمر خودت به او بیفزائى! عرض کرد: عمر من چقدر است؟ فرمود: هزار سال! آدم گفت: من چهل سال از عمرم را به او بخشیدم، … هنگامی که وفات او فرا رسید و فرشتگان قبض روح به بالینش آمدند، گفت: هنوز چهل سال از عمر من باقى است! گفتند: تو خودت آن را به داود بخشیدى![۱]
طبرى و قرطبى و ابن کثیر در تفسیر آیه؛ « خداوند هر چه را بخواهد محو، و هر چه را بخواهد اثبات مى‏کند و «امّ الکتاب» [لوح محفوظ] نزد اوست»،[۲] روایتى آورده‏اند که متن آن از قرطبی چنین است: «خلیفه دوم عمر بن خطاب در حال گریه پیرامون خانه خدا طواف مى‏کرد و مى‏گفت: «خدایا! اگر مرا در زمره سعادتمندان قرار داده‏اى، در بین آنان استوارم دار و اگر در زمره شقاوتمندانم نوشته‏اى، از میان اشقیایم محو و در بین سعادتمندان جاى گزینم فرما؛ زیرا تو هر چه را بخواهى محو یا برقرار مى‏دارى، و کتاب اصلى نزد تو است».[۳]
از قول «ابى وائل» آورده‏اند که بارها مى‏گفت: خدایا! اگر ما را در زمره بدبختان قرار داده‏اى، از بین آنان محو و در زمره نیک‏بختان قرار ده و اگر در زمره نیک‏بختان قرارمان داده‏اى در آن استوارمان دار؛ زیرا تو هر چه را بخواهى محو یا برقرار مى‏دارى و کتاب اصلى نزد تو است».[۴]
از ابن عباس نقل شده در جواب کسى که از او پرسید: چگونه به عمر و اجل اضافه مى‏شود؟ گفت: خداى عزّ و جلّ می‌فرماید: «او کسى است که شما را از گل آفرید، سپس مدتى مقرر داشت و اجل حتمى نزد او است».[۵]

ابن عباس گفت: اجل اول در آیه، اجل بنده از تولد تا مرگ است و اجل دوم؛ – یعنى آنچه نزد خدا است – از زمان مرگ تا قیامت است که در برزخ به سر مى‏برد و کسى جز خدا آن را نمى‏داند. پس اگر بنده‏اى از خدا بترسد و «صله رحم» به‌جا آورد، خداوند هر چه را بخواهد از عمر برزخى او کاسته و به عمر اولش مى‏افزاید و اگر نافرمانى کند و «قطع رحم» نماید، خداوند هر چه بخواهد از عمر دنیائى‏اش کاسته و به عمر برزخى‏اش مى‏افزاید … .[۶]

ابن کثیر از احمد، نسائى و ابن ماجه نقل می‌کند که رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) فرمود: انسان گاهى به خاطر گناه از روزى محروم مى‏گردد و چیزى جز دعا بلا و سرنوشت را بازنمى‏گرداند و چیزى جز نیکى عمر را نمى‏افزاید».[۷]

ابن حجر عسقلانى و بدر الدین عینى در این باره مى‌گویند: «اینکه در روایت آمده است: «برای خدا بداء حاصل شد»؛ معناى آن این است که خداوند از اول می‌دانسته، سپس آن را اظهار نموده است؛ نه آنکه چیزى بر خداوند مخفی بوده، سپس آن را آشکار نموده باشد؛ زیرا در حق خداوند محال است».[۸]

نتیجه این که بر اساس روایاتی که در متن بالا ذکر شد، روشن می‌شود، گرچه اهل سنت در نوشتارشان با بداء مخالفت می‌کنند، امّا بسیاری از دنشمندانشان در عمل به بداء پایبند می‌باشند.

[۱]. ر ک: سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج ‏۳، ص ۱۴؛ قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، ج ‏۷، ص ۳۱۵؛ ابن سعد،محمد بن سعد، الطبقات الکبرى، ج ۱، ص ۲۴ و ۲۵؛ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، ج ‏۳، ص ۴۵۴٫

[۲] . رعد، ۳۹٫

[۳] . الجامع لأحکام القرآن، ج ‏۱۰، ص ۳۳۰٫

[۴] . همان.

[۵]. انعام، ۲٫

[۶]. الجامع لأحکام القرآن، ج ۹، ص ۳۳۰ و ۳۳۱٫

[۷]. ابن ماجه، محمد بن یزید، مقدمه سنن ابن ماجه، باب ۱۰، ص ؟، ح ۹۰٫

[۸] . ابن حجر عسقلانی، أحمد بن علی، فتح الباری شرح صحیح البخاری، تحقیق: خطیب، محب الدین، ج ۶، ص ۵۰۲؛ عینی غیتابی حنفی، محمود بن أحمد، عمده القاری شرح صحیح البخاری، ج ۱۶، ص ۴۸.

دسته بندی بر مبنای موضوعات

اسلام کوئست

روایات اهل سنت درباره بداء

ثبت نظر

پیوندها

دیگر عناوین

برچسب ها

آمار بازدیدکنندگان