روایات اهل سنت درباره بداء
تاریخ: ۲۷ بهمن ۱۳۹۷ در باب: کلامگرچه نوعاً علمای اهل سنت بداء را نپذیرفتند، امّا احادیث بسیاری در منابع آنها وجود دارد که دلالت بر حقیقت بداء دارد که در این بخش به برخی از آنها اشاره میشود:
- سیوطی، قرطبی، ابن سعد و ابن کثیر روایتى نفل کردهاند که خلاصه آن چنین است: رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم) فرمود: «خداوند نسل آدم (علیه السّلام) را به او نشان داد. آدم در میان آنان مردى را با چهرهاى نورانی دید. عرض کرد: خدایا! این کیست؟ فرمود: این فرزند تو داود است! عرض کرد: خدایا عمر او چقدر است؟ فرمود: شصت سال! عرضه داشت: خدایا عمر او را بیفزاى! فرمود: نمىشود، مگر آنکه از عمر خودت به او بیفزائى! عرض کرد: عمر من چقدر است؟ فرمود: هزار سال! آدم گفت: من چهل سال از عمرم را به او بخشیدم، … هنگامی که وفات او فرا رسید و فرشتگان قبض روح به بالینش آمدند، گفت: هنوز چهل سال از عمر من باقى است! گفتند: تو خودت آن را به داود بخشیدى![۱]
- طبرى و قرطبى و ابن کثیر در تفسیر آیه؛ « خداوند هر چه را بخواهد محو، و هر چه را بخواهد اثبات مىکند و «امّ الکتاب» [لوح محفوظ] نزد اوست»،[۲] روایتى آوردهاند که متن آن از قرطبی چنین است: «خلیفه دوم عمر بن خطاب در حال گریه پیرامون خانه خدا طواف مىکرد و مىگفت: «خدایا! اگر مرا در زمره سعادتمندان قرار دادهاى، در بین آنان استوارم دار و اگر در زمره شقاوتمندانم نوشتهاى، از میان اشقیایم محو و در بین سعادتمندان جاى گزینم فرما؛ زیرا تو هر چه را بخواهى محو یا برقرار مىدارى، و کتاب اصلى نزد تو است».[۳]
- از قول «ابى وائل» آوردهاند که بارها مىگفت: خدایا! اگر ما را در زمره بدبختان قرار دادهاى، از بین آنان محو و در زمره نیکبختان قرار ده و اگر در زمره نیکبختان قرارمان دادهاى در آن استوارمان دار؛ زیرا تو هر چه را بخواهى محو یا برقرار مىدارى و کتاب اصلى نزد تو است».[۴]
- از ابن عباس نقل شده در جواب کسى که از او پرسید: چگونه به عمر و اجل اضافه مىشود؟ گفت: خداى عزّ و جلّ میفرماید: «او کسى است که شما را از گل آفرید، سپس مدتى مقرر داشت و اجل حتمى نزد او است».[۵]
ابن عباس گفت: اجل اول در آیه، اجل بنده از تولد تا مرگ است و اجل دوم؛ – یعنى آنچه نزد خدا است – از زمان مرگ تا قیامت است که در برزخ به سر مىبرد و کسى جز خدا آن را نمىداند. پس اگر بندهاى از خدا بترسد و «صله رحم» بهجا آورد، خداوند هر چه را بخواهد از عمر برزخى او کاسته و به عمر اولش مىافزاید و اگر نافرمانى کند و «قطع رحم» نماید، خداوند هر چه بخواهد از عمر دنیائىاش کاسته و به عمر برزخىاش مىافزاید … .[۶]
- ابن کثیر از احمد، نسائى و ابن ماجه نقل میکند که رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) فرمود: انسان گاهى به خاطر گناه از روزى محروم مىگردد و چیزى جز دعا بلا و سرنوشت را بازنمىگرداند و چیزى جز نیکى عمر را نمىافزاید».[۷]
ابن حجر عسقلانى و بدر الدین عینى در این باره مىگویند: «اینکه در روایت آمده است: «برای خدا بداء حاصل شد»؛ معناى آن این است که خداوند از اول میدانسته، سپس آن را اظهار نموده است؛ نه آنکه چیزى بر خداوند مخفی بوده، سپس آن را آشکار نموده باشد؛ زیرا در حق خداوند محال است».[۸]
نتیجه این که بر اساس روایاتی که در متن بالا ذکر شد، روشن میشود، گرچه اهل سنت در نوشتارشان با بداء مخالفت میکنند، امّا بسیاری از دنشمندانشان در عمل به بداء پایبند میباشند.
[۱]. ر ک: سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج ۳، ص ۱۴؛ قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، ج ۷، ص ۳۱۵؛ ابن سعد،محمد بن سعد، الطبقات الکبرى، ج ۱، ص ۲۴ و ۲۵؛ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، ج ۳، ص ۴۵۴٫
[۲] . رعد، ۳۹٫
[۳] . الجامع لأحکام القرآن، ج ۱۰، ص ۳۳۰٫
[۴] . همان.
[۵]. انعام، ۲٫
[۶]. الجامع لأحکام القرآن، ج ۹، ص ۳۳۰ و ۳۳۱٫
[۷]. ابن ماجه، محمد بن یزید، مقدمه سنن ابن ماجه، باب ۱۰، ص ؟، ح ۹۰٫
[۸] . ابن حجر عسقلانی، أحمد بن علی، فتح الباری شرح صحیح البخاری، تحقیق: خطیب، محب الدین، ج ۶، ص ۵۰۲؛ عینی غیتابی حنفی، محمود بن أحمد، عمده القاری شرح صحیح البخاری، ج ۱۶، ص ۴۸.
- ADD TO YAHOO
- ADD TO STUMBLEUPON
- ADD TO DELECIOUS
- ADD_TO_FRIENDFEED
- ADD TO LINKEDIN
- ADD TO TWITTER
- ADD TO FACEBOOK
- ADD TO GOOGLE PLUS
- ADD TO CLOOB
ثبت نظر