برهان نظم

در تعریف نظم گفته شده: «نظم، گرد آمدن اجزای متفاوت با کیفیت و کمیت ویژه­ای در یک مجموعه به گونه­ای است که همکاری و هماهنگی آنها، یک هدف معین را تامین کند».[۱] با توجه به این تعریف وجود چند عنصر برای تحقق نظم لازم و ضروری است:

۱٫ مجموعه­ای از چند جزء.

۲٫ آرایش و ترتیب خاص بین آنها.

۳٫ همکاری و هماهنگی این اجزا در داخل مجموعه.

۴٫ تاثیر هر یک از اجزا در تحقق غایت و هدف خاصی.

هماهنگی و نظم آشکاری که در پدیده­های طبیعت است باعث شده که در طول قرون و اعصار مختلف، بسیاری از فیلسوفان و الاهیون با استفاده از برهان نظم که راهی تجربی و مبتنی بر مطالعه در جهان طبیعت بود، به عنوان معروف ترین برهان برای اثبات وجود خدا به کار بردند.

قرآن مجید و روایات نیز به برهان نظم اهمیت فراوانی داده­اند و انسان ها را دعوت می­کنند که در خلقت پیچیده عالم هستی بیندیشند و از این راه به وجود خداوند علیم و حکیم، آگاهی یابند.[۲] امام صادق (ع) در باب نظم جهان، خطاب به یکی از اصحاب خود به نام مفضل می­فرماید:

«ای مفضل، نخستین عبرت و دلیل برخالق – جل و علا – هیئت بخشیدن به این عالم و گردآوری اجزا و نظم آفرینی در آن است؛ از این رو اگر با اندیشه و خرد در کار عالم، نیک و عمیق تأمل کنی، هرآینه آن را چون خانه و سرایی می­یابی که تمام نیازهای بندگان خدا در آن آماده و گرد آمده است. اینها همه دلیل آن است که جهان هستی با اندازه­گیری دقیق و حکیمانه و نظم و تناسب و هماهنگی آفریده شده است. آفریننده آن یکی است و او همان شکل دهنده، نظم آفرین و هماهنگ­کننده اجزای آن است».[۳]

تقریر برهان نظم:

برهان نظم به صورت های مختلفی بیان شده است که به چهار نمونه از آنها اشاره می­شود:

۱٫ تقریر مبتنی بر علیت:

در این تقریر از نظم موجود در عالم هستی، دو نتیجه می­توان گرفت: اثبات وجود ناظم، اثبات ویژگی های او؛ مثل علم، عقل و شعور.

برای اثبات وجود ناظم گفته می شود: «در عالم طبیعت، نظم برقرار است و هر نظمی به دست ناظمی است، پس باید ناظمی این نظم را در طبیعت قرار داده باشد».

برای اثبات ویژگی های ناظم می­گویند: «در طبیعت نظم وجود دارد و هر نظمی برخاسته از شعور و آگاهی است، پس بایستی ناظم جهان طبیعت، دارای شعور و آگاهی باشد».

اساس این تقریر بر اصل علیت استوار است و اینکه «هر پدیده­ای محتاج پدیدآورنده است» و چون «نظم» پدیده است، پس محتاج پدیدآورنده­ای؛ یعنی ناظمی است و چون نظم و سامان دادن به یک مجموعه نیازمند آگاهی و شعور است، پس این ناظم دارای این ویژگی ها است.[۴]

۲٫ تقریر بر اساس انسجام:

مجموعه­های عالم طبیعت دارای انسجام و اتصال شگفت­آوری هستند، به گونه­ای که گاهی یک جزء کوچک در کل عالم طبیعت تأثیر می­گذارد. اکتشافات علمی همچون اثبات تأثیر نجوم در حیات موجودات روی زمین و دیگر دستاوردهای علمی، این اتصال و انسجام را آشکارتر می­سازد. این ارتباط و تنیدگی مجموعه­ها در همدیگر، دلالت بر وجود شعور و دخالت عقلی بزرگ در ساختار جهان می­کند.[۵]

۳٫ تقریر بر اساس هدفمندی:

با دقت در مجموعه نظامات عالم هستی، متوجه می­شویم که برخی از این نظام ها در خدمت نظامی دیگر قرار دارد، به طوری که در صورت نبودن نظام اول، نظام دوم از بین خواهد رفت. به عبارت دیگر نظام اول، هدف و غایتی دارد که آن، تامین احتیاجات نظام دوم است و بدین ترتیب، ارتباط تنگاتنگی بین نظام های عالم هستی وجود دارد. مثلا ساختار وجودی مادر و وجود غدۀ شیردهی او برای تامین احتیاجات غذایی نوزاد است. مشخص است که این هدفمندی و ارتباط در عالم، نشان­دهنده موجود عالِم و باشعوری است که چنین ارتباط و هدفمندی را در عالم به وجود آورده است.[۶]

۴٫ تقریر بر اساس حساب احتمالات:

حیات روی زمین نتیجه شروط و قیود فراوانی است و علل گوناگونی با یکدیگر هماهنگ شده­اند تا حیات کنونی نظم و سامان یافته، به گونه ای که فقدان هر یک از این شرایط، موجب بی­نظمی و فساد این عالم می شود. این قیود و شروط به قدری فراوانند که احتمال صُدفه و اتفاق در ایجاد این نظم و هماهنگی را بسیار ضعیف و در حدّ صفر می‌کند و احتمال دخالت شعور و قصد در ایجاد این مجموعه های زنجیروار بسیار بالا است.[۷]

ویژگی های برهان نظم:

مهمترین ویژگی های برهان نظم عبارتند از:

۱٫ یک پایه برهان نظم حسی است و پایه دیگرش نیز چنان روشن است که هر عقل سلیمی به روشنی آن را درک می­کند، لذا از براهین روشنی است که حتی کسانی را که از مسائل عمیق دورند، نیز می­تواند قانع کند.

۲٫ برهان نظم نیاز به اثبات نظم در سراسر جهان ندارد، بلکه در هر گوشه­ای نظامی دقیق کشف شود، هر چند برای بقیه برای ما مجهول باشد، برای نتیجه­گیری کافی است.

۳٫برهان نظم یک برهان کاملا پویا است و با تکامل علوم و کشف تازه­های آن، همگام و همراه است و پیوسته آیت و نشانه­های جدیدی برای اثبات تعلق جهان به یک مبدا ماورای طبیعی در اختیار ما می­گذارد.[۸]

• ADD TO YAHOO
• ADD TO STUMBLEUPON
• ADD TO DELECIOUS
• ADD_TO_FRIENDFEED
• ADD TO LINKEDIN
• ADD TO TWITTER
• ADD TO FACEBOOK
• ADD TO GOOGLE PLUS
• ADD TO CLOOB