کپی شد
یاران و منصوبان امام علی (علیه السلام)
امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) اصحاب و یاران و منصوبان[1] متعددی داشته که در ادامه توضیح مختصری پیرامون آنها داده می شود:
- باب
باب امیرالمؤمنین (علیه السلام)، سلمان فارسی (رضی الله عنه) بود.[2] مراد از باب، اصطلاحی است که برخی عالمان رجالی برای برخی اصحاب خاص و نزدیک امامان شیعه (علیهم السلام) به کار برده‌اند که حامل اسرار و علوم آنها بوده و وکالت برخی امور ایشان را نیز عهده‌دار بودند. جناب سلمان (رحمه الله) چنین مقامی نسبت به امیرالمؤمنین (علیه السلام) داشته؛ یعنی اولا خود حامل اسرار و علوم امام علی (علیه السلام) بوده و ثانیا وکیل و واسطه بین حضرت با شیعیان در امور مختلف بوده است. بلکه بالاتر از این، در حدیثی از امیرالمؤمنین (علیه السلام) خطاب به ابوذر، در باب فضائل جناب سلمان (رضی الله عنه) آمده: «إِنَّ سَلْمَانَ بَابُ اللَّهِ فِی الْأَرْضِ، مَنْ عَرَفَهُ كَانَ مُؤْمِناً وَ مَنْ أَنْكَرَهُ كَانَ كَافِراً وَ إِنَّ سَلْمَانَ مِنَّا أَهْلَ الْبَیتِ»؛ «سلمان راه ورود به معارف و حقایق الهی در زمین است، هر کس به وی معرفت داشته باشد، مؤمن و هر کس منکر وی باشد، کافر است. همانا سلمان از ما اهل‌بیت است».[3] البته همان طور که از این حدیث هم بر می آید، جناب سلمان، این مقام را به برکت اهل‌بیت (علیهم السلام) دارا شده است.
- حاجب
حاجب و دربان امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)؛ «قنبر» بود.[4]
- شاعر
شاعر آن حضرت: حسّان بن ثابت[5] و در جنگ صفین: نجاشی و أعور الشنی و غیر این دو نفر بودند.[6]
- قاضی
قاضی دستگاه قضاوت امیرالمؤمنین (علیه السلام)، «شریح قاضی» بود.[7] وقتى امام (علیه السلام)، وى را به این منصب گماشت، بر او شرط كرد كه هیچ حكمى را اجرا نكند، مگر آن كه آن را بر ایشان عرضه كند.[8] على (علیه السلام) یک بار بر او خشم گرفت و به او فرمود: به روستایی نزدیک كوفه به نام «بانقیا» که بیشتر ساکنانش یهودی بودند برود، ولی او را از مقام قضاوت عزل ننمود. وی مدتی در آن جا مستقر بود تا آن که آن حضرت از او راضی شده و وی را به کوفه برگرداند.[9]
- مؤذن
اذان گویان امام علی (علیه السلام) عبارت بودند از: عامر بن النیاح،[10] جویریة بن مسهر العبدی و همدان (که حجاج وی را به شهادت رساند).[11]
- خادمان
بعضی از خدمت‌گزاران امام (علیه السلام) عبارت بودند از: بشر،[12] أبو نیرز، فضة، زبراء و سلافة.[13]
- کاتب
نویسندگان و منشیان امیرالمؤمنین (علیه السلام) عبارت بودند از: علی بن إبراهیم بن أبی رافع،[14] عبیدالله بن أبی رافع، سعید بن نمران الهمدانی، عبدالله بن جعفر، عبیدالله بن عبدالله بن مسعود،[15] عمیرة[16] و أبو ثروان.[17]
- خازن
خازن و مسئول بیت‌المال امام علی (علیه السلام)، «ابن ابی رافع» بود.[18]
- خواص و حواری
بعضی از حواری و اصحاب خاص امیرالمؤمنین (علیه السلام) عبارت بودند از: سلمان فارسی، ابوذر غفاری، مقداد بن اسود کندی، عمرو بن حمق الخزاعی، محمد بن ابی بکر، میثم بن یحیی التمار و اویس القرنی.[19]
- ارکان اربعه
در بین یاران امیرالمؤمنین (علیه السلام)، چهار نفر به ارکان اربعه (چهار رکن) معروف بودند: عمار، مقداد، ابوذر و سلمان. این چهار نفر، اولین شیعیان على (علیه السلام) را تشكیل مىدادند.[20]
[1]. کسانی که از جانب حضرت به مسؤولیت ها و پست هایی نصب شدند.
[2]. اسكافى، محمد بن همام، منتخب الأنوار فی تاريخ الأئمة الأطهار (علیهم السلام)، ص 58؛ ابن صباغ مالکی، على بن محمد، الفصول المهمة فی معرفة الأئمة (علیهم السلام)، ج 1، ص 607؛ ابن شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب، ج 3، ص 306. در بعضی منابع، بعد از رحلت جناب سلمان، شخصی به نام «سفينة ذو اليدين»، به عنوان باب آن حضرت معرفی شده است. ر.ک: بغدادی، ابن ابى الثلج، تاريخ أهل البيت، ص 147.
[3]. کشّى، محمد بن عمر، رجال الکشی- اختیار معرفة الرجال، محقق: مصطفوى، حسن، ص 15.
[4]. باعونى، شمس الدين، جواهر المطالب في مناقب الإمام على بن أبى طالب (عليهما السّلام)، ج 2، ص 125.
[5]. همان.
[6]. امين عاملى، سيد محسن، أعيان الشيعة، ج 1، ص 326.
[7]. ابن ابى الحدید، عبدالحمید بن هبةالله، شرح نهج البلاغة، محقق/ مصحح: ابراهیم، محمد ابوالفضل، ج 14، ص 29.
[8]. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، محقق: گروه پژوهش مؤسسه آل البيت (عليهم السلام)، ج 27، ص 212.
[9]. شرح نهج البلاغة، همان؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (علیهم السلام)، محقق: جمعى از محققان، ج 42، ص 175.
[10]. امينى، محمد هادی، أصحاب أمير المؤمنين (عليه السلام) و الرواة عنه، ج 1، ص 316.
[11]. مناقب آل ابی طالب، ج 3، ص 306.
[12]. أصحاب أمير المؤمنين (عليه السلام) و الرواة عنه، ج 1، ص 78.
[13]. مناقب آل ابی طالب، ج 3، ص 306.
[14]. أصحاب أمير المؤمنين (عليه السلام) و الرواة عنه، ج 2، ص 429.
[15]. مناقب آل ابی طالب، ج 3، ص 305.
[16]. أصحاب أمير المؤمنين (عليه السلام) و الرواة عنه، ج 2، ص 455.
[17]. همان، ص 620.
[18]. جواهر المطالب في مناقب الإمام على بن أبى طالب عليهما السّلام، ج 2، ص 127.
[19]. رجال الکشی- اختیار معرفة الرجال، ص 8 و 9.
[20]. مفید، محمد بن محمد، الإختصاص، محقق/ مصحح: غفارى، على اكبر و محرمى زرندى، محمود، ص 6 و 7؛ جعفرى، حسین محمد، تشيع در مسير تاريخ، مترجم: آيت اللهى، سيد محمد تقى، ص 71.