کیفیت توبه

توبه از هر گناه بايد متناسب با آن گناه صورت بگيرد، فى المثل توبه كسى كه نماز و روزه و حج و زكات و ساير عبادات را در گذشته ترك كرده قضا كردن همه آن‏هاست و توبه كسى كه به هر عنوان مال مردم و حق بندگان الهى را برده بازگرداندن آن مال و آن حق به مردم است و هم چنين است ساير گناهان و امورى كه از باب غفلت بر انسان گذشته است . گناهانى که خداوند حد براى آن‏ها مقرر داشته مانند زنا، واجب نیست کسى براى جبران گناهش نزد حاکم شرع اقرار کند تا بر او حد جارى نماید، بلکه توبه زناکار، پشیمانى از گناه و عزم برترک آن در آینده و سعى در استغفار مى‏باشد. در این جهت فرقى بین زنا و گناهان دیگر نیست. توبه می بایست به کیفیت نصوح باشد یعنی کامل و دائمی و غیر قابل برگشت باشد ، توبه ای که توبه کننده در راه خیر و صلاح خویش قدم گذارد و موجب عبرت دیگران شود.

در ویژگی توبه نصوح حضرات اهل بیت صلوات الله علیهم اجمعین فرموده اند.

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:

أن یتوب التّائب ، ثم لایرجع فی ذنب ، کما لایعود اللّبن الی الضّرع.[1]

اینکه توبه کننده توبه کند سپس به طرف گناه برنگردد آنگونه که شیر به پستان برنمیگردد.

امام صادق علیه السلام فرمودند: هو ان یتوب الرجل من ذنب و ینوی ان لایعودالیه ابدا.[2]

توبه عبارت از یک ندامت و پشیمانی است که اعتراف و اعتذار را در پی دارد و مانع از بازگشت به اعمال مجرمانه و گناه می شود.

كافى از ابى صباح كنانى روايت كرده؛ معناى آيه « اى مؤمنين بدرگاه خدا از روى خلوص توبه كنيد تا خدا گناهان شما را محو كند).[3]را از حضرت صادق (ع) سؤال نمودم فرمود؛ توبه نصوح آن است كه بنده از گناه خود توبه كند و ديگر آن گناه را مرتكب نشود و بر نگردد به سوى آن و تكرار ننمايد و باطن او بهتر از ظاهرش باشد. عن علىّ(ع) إنّ التوبة يجمعها ستّة أشياء: على الماضي من الذنوب، النّدامة و للفرائض، الإعادة و ردّ المظالم و استحلال الخصوم و أن تعزم على أن لا تعود، و أن تذيب نفسك فى طاعة اللّه، كما ربّيتها فى معصية اللّه و أن تذيقها مرارة الطاعات كما أذقتها حلاوة المعاصىّ .

از على (ع) روايت است كه توبه كامل با انجام دادن شش كار ممكن است:

1- پشيمانى از گناهان گذشته

2- اعاده كردن اعمال واجب كه فوت شده است

3- برگرداندن مال هايى كه از ديگران تصاحب كرده است

4- درخواست حلالیت از دشمنان

5- تصميم بگيرد كه به گناه بر نگردد

6- خود را در بندگى خدا آب كند چنان كه در معصيت خدا پرورش داده است و تلخى عبادات را به خود بچشاند چنان كه شيرينى گناهان را چشانيده است[4]