کیفر خودکشی و حکمت آن

پروردگار جهان، بعد از آفرینش انسان ها، رفتارهایی را برای آنان ممنوع اعلام کرده و بیان داشته که در صورت ارتکاب چنین رفتارهایی، آتش دوزخ در انتظارشان خواهد بود. می دانیم که برخی گناهان مانند غذای فاسدند که استفادۀ دراز مدت از آنها آسیب می رساند، اما برخی دیگر نیز همانند انفجار سهمگینی، زندگی معنوی انسان را متلاشی می سازند.

از طرفی، با توجه به رحمت واسعۀ خداوند، مسیرهایی فراروی انسان ها نهاده شده، تا بتوانند با عبور از آنها، برخی مجازات های سنگین خود را لغو کرده و یا آنها را تا حدودی کاهش دهند. جبران خسارت ناروا، طلب بخشش از آسیب دیدگان ناشی از گناه و در نهایت، توبه به درگاه الاهی از راه های جبران یک گناه می باشد. بدیهی است که این موارد جبران کننده و به ویژه توبه، باید قبل از مرگ انسان و در زمان زنده بودن او انجام شده و توبه ای که در آستانۀ مرگ و یا بعد از آن صورت پذیرد، اثری نخواهد داشت.[1]

با توجه به آنچه که بیان شد، به گناه خودکشی و مجازات آن می پردازیم:

در روایتی از امام صادق(ع) می خوانیم: «هر فردی که عمداً اقدام به خودکشی کند، به صورت جاودانه در آتش دوزخ باقی خواهد ماند».[2]

به عبارتی و البته با اندکی مسامحه می توان گفت که خودکشی، گناهی است که اتوماتیک وار، انسان را وارد جهنم خواهد کرد، اما چرا؟

1. چنانچه گفته شد، با توبه به درگاه الاهی، امکان لغو و کاهش مجازات گناهان وجود دارد، و این توبه باید قبل از مرگ انجام شود، اما گناه خودکشی، گناهی است که امکان حیات و زندگی را از انسان سلب کرده و فرصت توبه را از او می رباید و به عبارتی، فرد با انجام چنین گناهی، آخرین شانس خود را برای لغو و یا کاهش مجازات، از دست داده و طبیعتاً وارد دوزخ خواهد شد.

2. حیات و زندگی، هدیه ارزشمندی است که از طرف پروردگار به انسان داده شده است. این هدیه، در واقع فرصتی است که انسان با کمک آن می تواند به بالاترین درجات کمال دست یابد. فردی که خودکشی می کند، با دستان خود اقدام به فرصت سوزی کرده و سوختن او در آتش، نتیجۀ مستقیم همین فرصت سوزی است، همان گونه که اگر فردی، بی مهابا خود را در آتش بیفکند، سوختن بدن او نتیجۀ مستقیم رفتار نامناسبش خواهد بود.

در همین راستا، و همچنان که سلب حیات از خویشتن، جرمی نابخشودنی می باشد، گرفتن فرصت زندگی از دیگران نیز مجازاتی برگشت ناپذیر خواهد داشت.

امام صادق(ع) می فرماید: فرد با ایمان، همواره فرصت بازسازی رفتار خود را خواهد داشت، تا زمانی که به ناحق، دستش به خون مؤمنی آلوده نشود و شخصی که مؤمنی را به قتل رساند، (با آن که به ظاهر، فرصت لازم را برای پشیمانی دارد، اما شرایطی پیش خواهد آمد که) موفق به توبه نخواهد شد.[3]

برخی از گناهان نیز، گرچه امکان توبه را از بین نمی برد، اما شانس دست یابی به آن را کاهش خواهد داد.

در این باره به این روایت توجه شود:

در مورد فردی که شراب مست کننده مصرف کرده بود، از امام صادق (ع) پرسیدند که وضعیتش چگونه خواهد بود؟ ایشان پاسخ دادند که «تا چهل روز، نه نماز او قبول شده و نه توبۀ او مورد پذیرش قرار می گیرد و اگر در این مدت از دنیا برود، وارد دوزخ خواهد شد».[4]

در پایان، می توان نتیجه گرفت که برخی از گناهان مانند خودکشی با توجه به این که از خصوصیتی برخوردارند که احتمال توبه در آنها، از بین خواهد رفت، مرتکبان خویش را در مسیر برگشت ناپذیر دوزخ قرار خواهند داد، اما نه به آن معنا که مفهوم جبر از آن برداشت شده و مسئولیت افراد را در ارتباط با گناه خویش کم رنگ کند، بلکه این ورود اتوماتیک وار، نتیجۀ مستقیم رفتاری است که از سوی گناهکار انجام شده است، همان گونه که متلاشی شدن دفعی بدن شخصی که خود را از بلندی پرت کرده، و یا غرق شدن شخصی که بدون آگاهی از فنون شنا خود را در دریایی عمیق بیندازد، نافی مسئولیت او در این زمینه نخواهد بود و اصولا بر مبنای تجسم اعمال و یا عینیت عمل و پاداش، بهشت و جهنم، در واقع همان عمل انسان بوده و در واقع این انسان است که با اعمال خود سازندۀ بهشت و جهنم است، نه آن که او عملی انجام داده و همچون قراردادی از پیش تعیین شده، او را به پاداش و جزای عملش به بهشت و جهنم رهنمون سازند.