کمی روزی حلال و دوست مورد اطمینان در آخرالزمان

یکی از پیامدهای دوران آخرالزمان که در روایات به آن تصریح شده، کمی برادر مورد اعتماد و مال حلال است. پيامبر اکرم (صلى الله عليه و آله و سلم) مى‏فرمايد: «کمترين چيزى که در آخر الزمان پيدا مى‏شود، برادرى مورد اعتماد و دَرهمى پول حلال است».[1]

در اين حديث به دو چيز اشاره شده که در آخر الزمان کم پيدا مى‏شود: يکى دوست مورد اعتماد و ديگرى درهم حلال.

زندگى انسان، جمعى و گروهى و مدنى بالطبع است؛ چون مشکلات انسان به حدّى است که به تنهايى نمى‏تواند از عهده آنها برآيد، به خصوص در مسير تکامل که بدون همکارى ميسّر نيست. در اين زندگى جمعى، مسئله مهم، اعتمادى است که افراد بايد به يکديگر داشته باشند، و اگر اين اعتماد وجود نداشته باشد، فوايد و برکات زندگى جمعى هيچ‏گاه محقق نخواهد شد. علاوه بر زندگى جمعى، در زندگى خصوصى هم، انسان نياز به دوست دارد تا به او پناه ببرد و سرمايه دوستى هم چيزى نيست جز اعتماد. این حديث مى‏فرمايد: در آخر الزمان دوست واقعى کم است، اگر چه دوست نمايان بسيارند که دليل آن غلبه مادّى‏گرى بر جوامع است و جايى ‏که روح مادّى‏گرى حاکم شد، اعتماد باقى نمى‏ماند.[2]

امام علی (علیه السلام) در روایت زیبایی می فرماید: «دوستى دنياپرستان و فرزندان دنيا، به کمترين دگرگونى زايل مى‏گردد».[3] چنين دوستانى در حوادث، آن چنان رنگ عوض مى‏کنند که ديگر دوست خود را نمى‏شناسند؛ به گونه‏اى که گويا انسان را هرگز نديده‏اند.

در روايت جالب ديگرى آن حضرت (عليه السلام) مى‏فرمايد: «دوستى آخرت جويان و فرزندان آخرت تا زمانى که سبب و علّت آن (ايمان و ولايت) وجود داشته باشد، ادامه خواهد يافت».[4]

دومين چيزى که حديث اشاره مى‏کند، پول حلال است که در آخر الزمان کم پيدا مى‏شود. در عصر و زمان ما، به چند دليل مال حلال کم شده است:

1. ارتباط جوامع بشرى با هم، که موجب شده است مواد غذايى از خارج وارد شود و حلال و حرام بودن و طهارت و نجاست آن مشخّص نباشد، و اين که از طريق ظلم به دست آمده است يا خير؟.[5]
2. مسأله بانک‌ها است -که بايد باشد و در غير اين صورت اقتصاد از بين مى‏رود-، ولى حلال و حرام در اين بانک‌ها با هم مخلوط مى‏شود. از طرفى هم ما مکلّف به ظاهر هستيم که آن چه از بانک‌ها مى‏گيريم، حلال است؛ چون شبهه محصوره‏اى است که همه اطرافش محلّ آزمايش يا امتحان نيست، و آن چه از خارج مى‏آيد طبق قاعده «يَد»، حلال است، امّا آثار واقعى و وضعی خود را دارد.[6] شايد به اين جهت باشد که در روايتى مى‏خوانيم: «در دوره آخرالزّمان همه مردم مبتلا به رباخوارى مى‏شوند و کسانى هم که رباخوار نيستند، گرد و خاک ربا به آنها نيز سرايت مى‏کند».[7]
3. غلبه روح مادّي‌گرى که سبب تجاوز به حقوق يکديگر مى‏شود.

شخصى به محضر رسول اکرم (صلى الله عليه و آله و سلم) رسيد و گفت: «دوست دارم که دعايم مستجاب شود، حضرت فرمود: خوراک خود را پاک نموده و در شکم خود حرام وارد نکن».[8] اين آثار واقعى است که با خوردن مال حرام به وجود مى‏آيد که تاريکى قلب مى‏آورد و نورانيّت را گرفته، توفيقات را سلب مى‏کند و مانع استجابت دعا مى‏شود.[9]

[1]. قال رسولُ اللَّهِ (صلى الله عليه و آله و سلم): «اقَلُّ ما يَكونُ في آخِرِ الزَّمانِ أخٌ يُوثَقُ بِهِ أوْ دِرْهَمٌ مِنْ حَلالٍ»؛ حرّانى‏، ابن شعبه حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول (صلی الله علیه و آله)، محقق/ مصحح: غفارى، على اكبر، ص 54.

[2]. مكارم شيرازى‏، ناصر، گفتار معصومين (علیهم السلام)، ص 31 و 32.

[3]. «مَوَدَّةُ أَبْنَاءِ الدُّنْيَا تَزُولُ لِأَدْنَى عَارِضٍ يَعْرُضُ»، تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، محقق/ مصحح: درايتى، مصطفى‏، ص 137، ح 2404.

[4]. «وُدُّ أَبْناءِ الْآخِرَةِ يَدُومُ لِدَوامِ سَبَبِه»، همان، ص 417، ح 9543.

[5]. گفتار معصومين (علیهم السلام)، ص 32.

[6]. همان.

[7]. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغى، محمد جواد، ج ‏2، ص 672؛ محدث نورى، میرزا حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، محقق: گروه پژوهش مؤسسه آل البیت (علیهم السلام)، ج 13، ص 333، ح 18.

[8]. «وَ قَالَ (علیه السلام) لِمَنْ قَالَ لَهُ أُحِبُّ أَنْ يُسْتَجَابَ دُعَائِي قَالَ لَهُ طَهِّرْ مَأْكَلَكَ وَ لَا تُدْخِلْ بَطْنَكَ الْحَرَامَ». حلى، ابن فهد احمد بن محمد، عدة الداعي و نجاح الساعي‏، محقق/مصحح: موحدى قمى، احمد، ص 139.

[9]. گفتار معصومين (علیهم السلام)، ص 32.