کشته شدن محمد بن عبدالله (نفس زکیه)

بعد از آن‌که عباسیان در ابواء با محمدبن عبدالله نفس زکیه به عنوان «مهدی اهل بیت» بیعت کردند، قرار شد پس از سقوط امویان حکومت از آنِ علویان باشد، اما پس از شکست امویان، عباسی‌ها امامت نفس زکیه را نپذیرفته، خود به قدرت تکیه زدند.[1] علویان ابتدا در دوره سفاح (نخستین خلیفه عباسی)، سکوت کردند. اما در سال ۱۳۶ قمری با به قدرت رسیدن منصور عباسی و برخورد آشکار عباسیان با بیعت نکردن علویان، زمینه قیام علیه عباسیان فراهم گشت.

گزارش‌های تاریخی از فتوای مالک بن انس، پیشوای مالکیان، و ابوحنیفه، امام حنفیان، در حمایت از قیام محمد بن عبدالله حکایت دارد.[2] به دنبال قیام محمد، مدینه بدون خونریزی به دست علویان افتاد و وی توانست مدتی در مدینه حکومت کند. در این مدت بسیاری از افراد در مکه، بصره، کوفه و یمن بیعت او را پذیرفتند.[3]

اما حکومت نفس زکیه بیشتر از دو ماه دوام نیاورد؛[4] چراکه با لشکرکشی عباسیان به مدینه و محاصره این شهر، بسیاری از مردم به سبب ترس از ادامه محاصره و قحطی، از دور محمد پراکنده شدند.[5]

در این میان تهدید و تطمیع‌های عیسی بن موسی، فرمانده لشکر عباسیان، نقش مهمی در جدا شدن مردم مدینه از سپاه محمد بن عبدالله داشت.[6] از این رو تنها ۳۱۶ نفر در برابر عباسیان مقاومت کردند.[7]

سرانجام با ورود عباسیان به داخل شهر، جنگ تن به تن درگرفت و در نهایت محمد بن عبدالله به دست حمید بن قُحطبه در منطقه «احجار الزیت» مدینه کشته شد.[8] بعد از کشته شدن، سر نفس زکیه را از بدنش جدا کرده و در شهرهای مختلف گرداندند و بدن وی را در بقیع دفن کردند.[9]

[1]. حسن، ابراهیم حسن، تاریخ سیاسی اسلام، ترجمه: پاینده، ابوالقاسم، ص 27؛ فرمانیان، مهدی و موسوی‌نژاد، سید علی، زیدیه تاریخ و عقاید، ص ۳۷.

[2]. جعفریان، رسول، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا قرن هفتم هجری، ص 78.

[3]. مسعودي، على بن الحسين، مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمه: پاينده، ابو القاسم، ج 2، ص 298.

[4]. طبري، محمد بن جرير، تاريخ الأمم و الملوك، تحقيق: ابراهيم، محمد أبو الفضل، ج 7، ص 609.

[5]. زیدیه تاریخ و عقاید، ص  38.

[6]. تاریخ سیاسی اسلام، ص 134.

[7]. زیدیه تاریخ و عقاید، ص  38.

[8]. مقريزى، أحمد بن على، إمتاع الأسماع بما للنبى من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، تحقيق: الحميد النميسى، محمد عبد الحميد، ج 12، ص 377؛ ذهبى، محمد بن احمد، تاريخ الاسلام و وفيات المشاهير و الأعلام، تحقيق: تدمرى، عمر عبد السلام، ج 9، ص 28 – 31.

[9]. زیدیه تاریخ و عقاید، ص  38؛ با بهره گیری از سایت ویکی شیعه.