کتاب‌های حنفیه

کتاب‌هایی بنابر مذهب حنفیه و یا در توضیح آن‌مکتب نوشته‌شده، که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:

1. كتاب معروف «مسند ابوحنیفه» كه به مسند امام اعظم یا مسند «ابوحنیفه» معروف است. این مسند در علم فقه است و بعضى از بزرگان، احادیث آن‌را به ابواب فقهیه مرتب ساختند.[1] این مسند حاوى مجموعه احادیثى است كه توسط شاگردان او و حنفى‌مذهبان بعدى تألیف شده است، كه امام مذهب ایشان آن‌ها را در تعالیم خود به‌كار مى‏برده و به آن‌ها استناد مى‏كرده‌ است. غرض از تألیف این مسندها این بوده كه حنفى‏ها براى مخالفان خود ثابت كنند كه استاد آن‌ها از احادیث نبوى بسیار استفاده مى‏‌كرده ‌است.[2]
2. كتاب «الفقه الاكبر»[3] كه در الفهرست ابن الندیم و مآخذ بعدى به ابوحنیفه نسبت داده ‌شده ‌است. این كتابی عقیدتى است كه علم كلام مدرسى را در مراحل نخستین آن نشان مى‏دهد و احتمالا در نیمه اول قرن چهارم هجرى/ دهم میلادى، به رشته تحریر در آمده ‌است.[4]
3. كتاب «العالم و المتعلّم»، منقولاتى از این كتاب و كتب دیگر به ابوحنیفه منسوب است و در مجموعه‏‌هاى گوناگونى گرد آمده ‌است، كه همه آن‌ها حول موضوعات مشابهى می‌چرخند.[5]
4. كتاب «الاصل»،[6] «جامع كبیر»، «جامع صغیر» و «الزیادات» در فقه حنفى و فروع آن،[7] تألیف محمّد بن حسن شیبانى.
5. «غنیة المفتی»، از یوسف بن أحمد سَجستانی فقیه حنفی.[8]
6. «الفتاوی الطرسوسیة»، «ذخیرة الناظر فی الأشباه و النظائر» در فقه الحنفیة، «الفوائد المنظومة» و «وفیات الأعیان من مذهب أبی حنیفة النعمان» از طرسوسی إبراهیم بن علی بن أحمد بن عبد الواحد ابن عبد المنعم.[9]
7. «تحفة السائل إلى أجوبة المسائل» در پاسخ به 300 سؤال نوشته شده ‌است و «العقود المفصلة فی الجمع بین القدوری و التكملة»، از أحمد بن محمد بن حسن بن علی بن محمد عبّاسی.[10]
8. «ذیل الفرائد البهیة لمحمود حمزة» در فقه حنفیه، «الفرائد الدریة فی شرح الاجرومیة»، «شرح مجمع البحرین لابن الساعاتی» در فقه حنفی و «شرح مجلة الأحكام الشرعیة» کتابی مطول که به «كتاب الإقرار» خاتمه یافت، از جرجس صَفا بن ناصیف بن فارس أبی عكر ابن نعمة.[11]
9. «الثمار الجنیة فی المجموعة السنبلیة»، به فتاواى سنبل شناخته می‌شود و «العروش العلویة» در فقه حنفی از سُنْبُل محمد طاهر بن محمد سعید سنبل، عالم فقه حنفیه از اهل مكة.[12]
10. «اصول» كه شروح بسیارى بر آن نوشته‏اند‏، تألیف ابو البشر على بن محمد بزودى است كه رسالاتى در فقه حنفى نگاشته ‌است.[13]
11. كتاب «الدّرّ المختار» در فقه حَنَفى، تصنیف محمد علاء الدّین حَسْكَفى در شرح كتاب «تَنْویر الأبْصار»، تصنیف محمد تَمَرْتاشى حنفى.[14]

[1]. فيروز آبادى، سید مرتضی، فضائل پنج تن در صحاح شش‌گانه اهل سنت، ترجمه: ساعدى خراسانى‏، محمد باقر، ج ‏4، ص 373 و 374.

[2]. حلبی، علی اصغر، تاريخ علم كلام در ايران و جهان، ص 176 و 177.

[3]. فضائل پنج تن در صحاح ششگانه اهل سنت‏، ج ‏4، ص 373 و 374.

[4]. تاريخ علم كلام در ايران و جهان، ص 176 و  177.

[5]. همان.

[6]. حسینی تهرانی، سید محمد حسین، امام شناسى، ج ‏16-17، ص 437 و 438.

[7]. نرشخى، أبو بكر محمد بن جعفر، تاريخ بخارا، ترجمه: أبو نصر أحمد بن محمد بن نصر القباوى، تلخيص: محمد بن زفر بن عمر، تحقيق: مدرس رضوى، محمد تقى، ص 260.

[8]. زرکلی، خير الدين، الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و  المستعربين و المستشرقين، ج ‏8، ص 214.

[9]. همان، ج 1، ص 51.

[10]. همان، ص 231.

[11]. همان، ج ‏2، ص 116.

[12]. همان، ج ‏6، ص 172 و 173.

[13]. ابن خلدون، عبدالرحمن بن خلدون، مقدمه ابن خلدون، ترجمه: پروين گنابادى، محمد، ج ‏2، ص 928.

[14]. امام شناسى، ج ‏16-17، ص 442.