چکیده مقاله ماتریدیه

«ماتريديّه»، نام يكى از فرقه‌های كلامى است كه پيشواى آن؛ ابو منصور محمد بن محمود حنفى متكلم ماتريدى سمرقندى است. نظر به این که ماتریدیه دیدگاه ابومنصور ماتریدی را در اعتقادات پذیرفتند، نام ماتریدیه را بر آنان نهادند. غیر از ابومنصور ماتریدی که شخص اول و مؤسس طریقه ماتریدی است، افراد دیگری نیز در رشد و بالندگی آن مؤثر بودند.

فرقه ماتریدیه از ابتدا تاکنون دارای فراز و نشیب‌های بسیاری بوده است.

روش کلامی ماتریدی، مخالف روش کلامی معتزله است و شباهت‌هایی با روش کلامی اشعری دارد. عقلی بودن حسن و قبح اشياء، عدم جواز تكليف ما لا يطاق، محال عقلی بودن ظلم برای خداوند، بر اساس مصالح بودن افعال خداوند و كم و زياد شدن ایمان، برخی از عقایدی است که ماتریدیه به آن باور دارد.

ماتریدیه به تبع ابومنصور ماتریدی، در اصول اعتقادات و از جمله توحید باورهایی دارند که آنان را از سایر فرق اهل‌سنت متمایز می‌سازد. ماتریدیه در خداشناسی از براهینی استفاده می‌کند که برخی از آن‌ها منحصر به فرد است، هم‌چنین ماتریدیان در باره نبوت و مسائل آن مانند ضرورت نبوت، معیارهاى پذیرش ادعاى نبوت، و نیز براى معیار پذیرش ادعاى نبوت، دیدگاه‌های خاصی دارند.

در نظام تفکر ماتریدیان، امامت جایگاهى ویژه دارد. در عین حال، ماتریدیه به مثابه بخشى از اهل سنت و جماعت، امامت را از مسایل سیاسى و از باب اداره امور مسلمانان مطرح مى‌سازند. از نگاه ماتریدیه، امامت مفضول با وجود فاضل، امامت فاضل با وجود افضل و نیز امامت فاسق جایز است و کسى حق ندارد علیه او قیام و شورش کند. ماتریدیان همگام با دیگر بخش‌هاى اهل سنت و جماعت، بر این باورند که پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) پس از خود جانشینى تعیین نکرده‌ است؛ از این رو، نصّى در قضیه امامت وجود ندارد.

به اعتقاد ماتریدیان، مباحث مربوط به معاد، از مباحثى است که با ادله سمعى و نقلى اثبات مى‌شود و ازاین‌جهت، آنان درباره مسائل مربوط به معاد و حتى ضرورت وجود معاد، استدلال عقلى ارائه نکرده‌اند.

امروزه ماتريديه در كشورهاى افغانستان، ازبكستان و ترکیه جمعیت بیشتری دارند.