چکیده مقاله لیلة الهریر

لیلة الهریر شبی بود در صفين که لشكر اميرالمؤمنين (علیه السلام) و لشكر معاويه در مقابل هم قرار گرفتند، هر دو لشكر بر پیروزی مصمّم شدند تا امر جنگ را يک‌سره نمايند. شبی که هيچ‌كس نخوابید.

امير المؤمنين (علیه السلام) در آن شب خطبه‌ای خواند، بعد لشگريان به رغبت تمام مشغول كارزار شدند و منتظر بودند كه چه‌وقت صبح شده، هوا روشن گردد تا دوباره روى به جنگ آورند و مى‏دانستند كه جنگ فردا بسیار سخت خواهدبود. ياران امير المؤمنين (علیه السلام) آن شب بر اين منوال بودند. هيچ‌كس لحظه‏اى نیارامید و چشم‌به‌هم زدنی نياسود.

آن شب معاويه از آن جنگ بسیار دلتنگ و ناآرام بود، شعرى گفت و دل خويش را به آن تسلّى داد.

در آن شب امام علی (علیه السلام) از دعا و راز و نیاز با بی‌نیاز غافل نبود که برخی از آن‌ها در تاریخ و روایات ثبت شده‌است.

هم‌چنین در آن شرایط بحرانی که نمازهای واجبشان را به نماز خوف می‌خواندند، بانگ العفو العفو ایشان طنين‌انداز  بود. آن‌حضرت خودش فرمود: از آن زمانى كه از رسول خدا (صلّى اللَّه عليه و آله) شنيدم كه فرمود: نماز شب نور است، هرگز نماز شب را ترک نكردم، ابن كواء گفت: حتى در شب هرير؟ حضرت فرمود: حتى در شب هرير.

فردای آن‌روز کم‌کم پيروزى جنگ براى آن‌حضرت و یارانشان درخشيد و نشانه‏هاى پیروزی آشكار شد. مالک اشتر سربازان دشمن را دنبال كرد تا به لشگرگاهشان برگرداند، سربازى به‌جا نماند، مگر اين‌كه او را گرفتند. معاويه هم به سرعت روى به فرار گذاشت. معاويه با عمرو عاص براى نجات خود و اطرافيانش مشورت كرد. با پیشنهاد عمرو عاص قرآن‌ها را بر سر نيزه‏ها كردند و در ميدان برافراشتند و ده نفر آن را نگه‌دارى مى‏كردند. بر اثر اين رياكارى، ميان پيروان امام (علیه السلام) اختلاف افتاد. از همه سو فرياد برآمد: ترک مخاصمه مى‏كنيم و صلح را مى‏پذيريم.

نصایح امام سودی نبخشید و کار به حکمیت کشید و ابوموسی اشعری را جهت حکمیت بر امام (علیه السلام) تحمیل کردند و نتیجه آن شد که با فریب عمرو عاص در ظاهر امام را خلع و معاویه را تثبیت کردند، اما امام (علیه السلام) نپذیرفت و بعدا لشگری را برای مقابله با معاویه مهیا نمود، با شهادت آن بزرگ‌مرد تاریخ به دست خوارج این کار نیز نتیجه‌ای نبخشید.