چکیده مقاله فرقه شیخیه

فرقه شیخیه، اصحاب و پیروان شیخ احمد بن زین الدین احسایی هستند. این فرقه به نام های کشفیه، رکنیه و پشت سری نیز نامیده می شوند. فرقه شیخیه در نیمه‌ اول قرن سیزدهم و بر اساس آموزه ‌های شیخ احمد احسایی به وجود آمد. شیخ احمد از جمله کسانی است، که به آسانی نمی‌توان درباره‌ او سخن گفت؛ زیرا دیدگاه علمای شیعه، درباره‌ وی متفاوت است: برخی او را ستوده و گروهی مذمت کرده‌، دسته ای وی را تکفیر کرده و بعضی راه احتیاط را در پیش گرفته اند.

بعضی از محققان، فرقه شیخیه را جزو شیعه دوازده امامی و برخی دیگر آنان را جزو غلات و اهل غلو می دانند.

درباره علل پیدایش فرقه شیخیه می توان به این عوامل اشاره کرد: استناد بیش از حد به خواب، عدم درک کامل محضر اساتید، آمیختن روایات با اصطلاحات فلسفی، و ایجاد تقابل و اختلاف.

روش معرفتی فرقه شیخیه، تعمیق در ظواهر شریعت و به تأویل بردن آیات و روایات است. احسایی به امور باطنی شریعت، توجه ویژه ای دارد به گونه‌ای است که موضع اهل ظاهر را در اکتفا به ظاهر شریعت، نمی‌پذیرد و معتقد است: تمسکش به اهل بیت (علیهم ‌السلام)، در دریافت حقایق، سبب شده است که در بعضی از مسایل، با بسیاری از حکیمان و متکلمان، مخالفت کند؛ از این رو، عقاید وی و پیروانش درباره‌ «معاد جسمانی و اطوار جسم»، «معراج پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله)»، «وجود امام عصر (علیه السلام)»، «مقام ائمه اطهار (علیهم‌السلام)»، و «اعتقاد به رکن رابع» مورد اعتراض، انکار و نقد اندیشمندان و فقیهان بزرگ قرار گرفته و در پاره ای موارد به تکفیر از سوی آنان به خصوص، ملا محمد تقى برغانى؛ از علماى بزرگ قزوین و معروف به شهید ثالث، قرار گرفت.

مهم ترین افراد فرقه شیخیه قبل از انشعاب، عبارتند از: شیخ احمد احسایی، سید کاظم رشتی، و میرزا حسن گوهر. فرقه شیخیه بعد از سید کاظم رشتی، دچار انشعاباتی شد که به شیخیه کرمان، آذربایجان، و باقریه تقسیم می شوند. شیخیه آذربایجان خود به چند گروه تقسیم می شوند که عبارتند از: شیخیه حجّة الإسلامی، شیخیه ثقة الإسلامیه، شیخیه احقاقیه و شیخیه عمید الاسلامی. هر کدام از این گروه ها دارای مشاهیر و بزرگانی هستند.

پیروان فرقه شیخیه در حال حاضر، در کشورهای ایران، عراق، کویت، عربستان و بعضی کشورهای خلیج به سر می برند.

علاوه بر انتقادهای عقیدتی، انتقادهای رفتاری نیز بر بزرگان فرقه شیخیه وارد است که برخی از آنها عبارتند از: نسبت های ناروا به بعضی بزرگان و زمینه‎سازی برای فرقه های ضاله بابیت و بهائیت.