چکیده مقاله عبدالله بن سبأ

درباره زندگی نامه عبدالله بن سبأ اطلاعات زیادی در دسترس نیست، ‏تنها مطالبی که در این مورد مشاهده می شود، چیزی است که «طبری» در کتاب تاریخ خود بیان می کند.

در منابع مختلف از این شخصیت با اسامی و القاب گوناگون؛ مانند ابن السوداء، ابن سبأ، ابن وهب بن سبأ، ابن السوداء السبئی، ابن سبأ الحمیری و ابن سبأ وهب الراسبی الهمدانی یاد شده است.

عبدالله بن سبأ از جمله شخصیت هایی است که انديشمندان شيعه و اهل سنت، او را از زوايای گوناگون مورد نقد قرار داده اند. در این باره در میان علمای شیعه دو قول وجود دارد:

الف. عده ای می گویند: چنین شخصی وجود خارجی داشته، ولی تعدادی از آنان، برخی از اموری را که به وی نسبت داده می شود، قبول ندارند و معتقدند در مورد او غلو کرده اند.

ب. تعداد زیادی از علمای برجسته شیعه، او را انکار کرده، معتقدند که وجود چنین شخصی افسانه، و ساخته و پرداخته دودمان بنی‌أمیه و عمّال آنها است.

در میان اندیشمندان اهل سنت نیز سه قول وجود دارد:

الف. عده ای از اندیشمندان برجسته اهل سنت، او را انکار کرده، معتقدند که وجود چنین شخصی افسانه و ساختگی است.

ب. گروهی دیگر از اندیشمندان اهل سنت، در وجود خارجی عبد الله بن سبأ تشکیک کرده و با شک و تردید با این شخصیت و اعمالی که او انجام داده است، برخورد کرده اند.

ج. گروه سوم وی را شخصی حقیقی دانسته و برایش نقش و موقعیتی بزرگ در جریان قتل عثمان، جنگ جمل و صفین و … قائل هستند.

در صورت اثبات وجود تاريخی عبدالله بن سبأ، او فرقه ای را به نام «سبئيه» پايه ريزی کرد كه بر اساس آن، حضرت علی (عليه السلام) را در جايگاه خداوندی می نشاند. همچنین بعضی به شیعه نسبت ناروا داده اند كه ‏«مذهب تشیع مولود افكار ابن سبأ یهودى ‏است‏»، که در ادامه بحث ثابت خواهد شد، این مطلب تهمتی بیش نیست و صحت ندارد.

با دقت در مطالبی که در مورد این شخصیت وارد شده، فهمیده می شود که نقش مغرضان در ساختن افسانه عبدالله بن سبأ بسیار زیاد است. البته این نقش مخصوصاً برای افرادی که از نظر اطلاعات تاریخی و علمی ضعیف هستند، بسیار پر رنگ تر است.