چکیده مقاله حج

در منابع لغوی، واژه حج به معانی قصد كردن؛ پی در پی آمدن و  قصد زيارت كردن و …، در اصطلاح، قصد زيارت خانه خدا و انجام مناسک حج، در ايّام معين می‌باشد.

شیوه و ترتیب حجِّ مسلمانان، با مناسکی از قبیل: «طواف»، «سعی»، «قربانی» و «رمی شیطان»، به زمان سرسلسله پیامبرانِ حنیف، حضرت ابراهیم (ع) باز می گردد.

مراسم پرشکوه حج، همچون عبادات ديگر داراى برکات و آثار فراوانى در فرد و جامعه اسلامى است که اگر طبق برنامه صحيح انجام پذيرد و از آن بهره­بردارى درستى شود، مى‏تواند هر سال منشأ برکات و  تحول تازه‏اى در جوامع اسلامى گردد.

حج و زيارت بيت اللَّه الحرام و انجام مناسک آن از شعائر اسلام‌ و يكى از اركان پنج گانه ای است كه اسلام بر آنها نهاده شده است. حج از ضروريات دين به شمار می رود و هرگاه مستطيع با اعتراف به واجب بودن آن، عمداً حج را ترک كند، گناهی بزرگ مرتكب شده و اگر آن را انكار كند، در صورتى كه انكار حج به انكار رسالت رسول اكرم (ص) برگردد، كافر و نجس است.

حج بر سه  قسم است: إفراد، قِران و تمتّع. دو قسم اول مخصوص اهل مكه است و تمتّع به غير اهل مكه اختصاص دارد، که شامل دو بخش است:

الف. عمره تمتّع

ب. حجّ تمتّع.

انجام هر عبادتی (واجب) باید در زمان مخصوصی انجام شود. انجام حج واجب هم باید در زمان مخصوص خودش انجام شود. ماه های حج واجب؛ شوّال، ذی قعده، ذی حجه، می باشد.

حج عبادتی است كه در آن هم تعب و رنج نفس است و هم محروميت از محرمات احرام، هم عبادتی بدنی است و هم مالی، هم عبادت قولی است و هم عملی، قلب و زبان و جوارح بايد در آن هماهنگ عمل كنند. گذشته از اين كه عبادت حج مشروط به زمان خاص «الحج اشهر معلومات» و حضور در مكان­های معيّن (ميقات ها، مكه، صفا، مروه، عرفات، منا و …)  است؛ از اين جهت جمعيت ميليونی مسلمانان را در ايام معيّنی از سال و در جاهای معينی فراهم می آورد. اين امور و امور ديگر، به اين عمل عبادی ابعاد مختلفی بخشيده است، ابعاد و جنبه هايی چون عبادت خدا، خالص كردن نيّت و عمل، سياست و تدبير جوامع اسلامی، بررسی وضعيت دشمنان داخلی و خارجی، ابعاد فرهنگی، اخلاقی، اقتصادی، تربيتی و … اين ابعاد گوناگون در اعمال حج آن­چنان در هم آميخته است كه تفكيک آنها از هم امری بسيار دشوار است، از اين جهت نگريستن به حج تنها از دريچه عبادت فردی و يا اقتصادی، مثله كردن اين عمل بزرگ عبادی و از اثر انداختن آن است و لازم است كه مسلمانان آن را با توجه به ابعاد و جنبه های گوناگونش بياموزند.

از آن جا که حج و عمره یکی از کارهای بسیار مهم و عبادی هستند و انسان می خواهد در این سفرهای معنوی بهره­های فراوانی به دست آورد، لازم است، شرایط خاصی را در خود فراهم نماید که در زیر به پاره ای از آنها اشاره می شود:

اوٌل: نیٌت خود را برای خدا خالص کند.

دوم: از گناهانی که انجام داده توبه خالص نماید؛ یعنی پیشیمان باشد و حق و حقوق مالی و مادی دیگران را که به ناحق تصاحب نموده و یا از بین برده به صاحبانش برگرداند و نسبت به حق و حقوق معنوی به نوعی جبران نماید و در مورد آن حقوق و تکالیف الاهی که از طریق کفاره و قضا قابل جبران است تصمیم و شروع به جبران نماید.

سوم: اگر تا به حال خمس مال خود را پرداخت نکرده و سال خمسی نداشته است، برای خود سال خمسی قرار دهد و خمس مال را پرداخت نماید.

چهارم: توشه سفر و خرجی راه خود را از راه حلال تهیه نماید و بخل نورزد.

پنجم: بر توان و نیروی خود اعتماد و تکیه نداشته باشد، بلکه فقط بر خداوند توکل کند و فقط از او یاری بخواهد.

ششم: با دوستان و اهل سفر خوش خلقی نماید و تواضع را پیشۀ خود سازد و از کج خلقی، سخن لغو و درشت گویی اجتناب نماید.

هفتم: بعد از ورود به سرزمین وحی و قبل از انجام اعمال، سعی کند از اموری که موجب دل مشغولی و مانع توجه به امور معنوی است اجتناب کند.