چکیده مطالب

واژه ایران که در پارسی ‌میانه به شکل «اران – erān»، ایران برگرفته شده از شکل‌های قدیمی «آریانا»؛ یعنی سرزمین آریایی‌ها است.

نخستین و کهن‌ترین کتیبه از دوره ساسانی که نام ایران را در بر دارد، اثری از اردشیر بابکان، نخستین پادشاه ساسانی، (سده سوم میلادی) در نقش رستم است. همچنین در بیشتر بخش‌های کهن اوستا که به ترتیب قدمت شامل: فروردین‌یشت، مهریشت، زامیادیشت، آبان‌یشت، تِشتَر‌یشت، اَرت‌یشت، بهرام‌یشت، رام‌یشت و هوم‌یشت می‌شود؛ نام ایران چندین بار تکرار شده است.

ایران به عنوان یک حوزه تمدنی، نامی است برای یک پهنه جغرافیاییِ انسانی با هویت فرهنگی و پیشینه تاریخیِ تا اندازه‌ای مشترک و با مرزهای فرهنگیِ نه چندان آشکار. اما ایران به عنوان یک کشورِ امروزی، نامی برای یک هویت سیاسی جدید و کشوری امروزی با مرزها و مشخصات معین و تعریف‌ شده است. معادل غربی نام ایران با چنین تعریفی Iran است.

ایران از نظر پیشینه تاریخی دارای گذشته‌ای بسیار طولانی و درخشان است. هنگامی که سخن از تاریخ و گذشته ایران به میان می‌آید، باید به این نکته توجه داشت که منظور از تاریخ ایران، تاریخ اقوام و مردمانی است که از آغاز تاریخ تا کنون در مرزهای سیاسی ایران امروزی و در جغرافیایی که دربرگیرندهٔ ایران امروز و سرزمین‌هایی که از دیدگاه تاریخی بخشی از ایران بزرگ (ایرانشهر) بوده‌ است، زیسته‌اند.

پیرامون ویژگی‌های مختلف کشور ایران باید گفت: همه جوامع انسانی دارای ویژگی‌ها و مشخصه‌های گوناگون از قبیل: ‏نژاد، زبان، دین، آداب و رسوم، پیشینه و … هستند. جامعه ایران هم نه تنها از این قاعده مستثنی نبوده، بلکه در بین ملل و جوامع بشری از جایگاه بسیار بلندی برخوردار است. جامعه ایران با وجود فرهنگ غنی ایرانی و اسلامی و تمدن چند هزار ساله، از جهات متعدد بر بلندای فرهنگ و تمدن بشری ایستاده است.

زبان رسمی ایران «فارسی» است و در گذشته‌های دور «دَری» نامیده می‌شد، منظور از فارس در این­جا مفهوم اصلی این نام است که با حوزه تمدن ایرانی مطابقت دارد. به عبارت دیگر، منظور از زبان فارسی، «زبان ایرانی» با مفهوم اصلیِ نام ایران (نه کشور ایرانِ امروزی) است. این زبان در تاجیکستان و ازبکستان با عنوان نسبتاً تازه «تاجیکی» و در افغانستان با شکل کهنِ «دَری» نامیده می‌شود.

در مورد پرچم ایران گفتنی است که بر اساس تحقیقاتی که صورت گرفته، ایران از دوران باستان و قبل از اسلام دارای پرچم های مختلفی بوده است. پرچم ایران، از دوره ناصرالدین شاه قاجار سه رنگ؛ یعنی رنگ‌های سبز، سفید، و سرخ بوده است. در اصل هجدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳۵۸ هـ ش (۱۹۷۹ میلادی) در مورد پرچم گفته شده‌است: پرچم جمهوری اسلامی ایران از سه رنگ سبز، سفید و سرخ تشکیل می‌شود و نشان جمهوری اسلامی (تشکیل شده از حروف کلمۀ الله) در وسط آن قرار دارد.

پیرامون آداب و رسوم در ایران، باید گفت: ایرانیان از دیرباز دیگر آداب و رسوم ویژه‌ای داشته‌اند. از جمله آنها می‌توان به عید نوروز و شب یلدا اشاره کرد.

کشور ایران از دیر باز مهد علم و دانش بوده است. دقّت در کاوش های باستان شناسی، آثار باقی مانده از بزرگان علم و ادب ایران، که به وفور در کتابخانه‌های بزرگ دنیا موجود است، بیان­گر این واقعیت است که ایران جایگاه رفیع پرورش دانشمندان و دانش پژوهان بزرگ بوده است.

همچنین وجود حوزه‌های علمیه دینی در شهرهای ایران بالاخص در قم، این کشور، به‌ویژه قم را تبدیل به محور و مرکز حوزه‌‌های علمیه در جهان تشیع کرده است، طوری که هم اکنون هیچ حوزه‌ای در جهان تشیع به عظمت آن نمی‌رسد و هزاران دانشمند و جویای حقیقت اسلام ناب از سراسر جهان در حوزه علمیه قم مشغول به تعلیم، تدریس، تحقیق و تحصیل می‌‌باشند.

ایران از نظر جغرافیایی با مساحتی بالغ بر 1648195 کیلومتر مربع از شمال با کشورهای ارمنستان، آذربایجان و ترکمنستان که هر سه کشور از جمهوری‌های شوروی سابق و همسایگان دریای خزر هستند، از مشرق با افغانستان و پاکستان، از مغرب با ترکیه و عراق و از جنوب با خلیج فارس و دریای عمان همسایه است.

در کشور ایران، تقسیم بندی کشور به صورت استانی است. به عبارت دیگر ایران، متشکل از استان‌های متعددی است که وقتی در کنار یک دیگر قرار می گیرند، کشور ایران را تشکیل می دهند. هر استان، دارای بخش های کوچک‌تر دیگری نیز هست که به آن شهرستان، شهر، بخش و روستا می‌گویند.

بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران در سال 1390 ش تعداد و نام استان‌های ایران این‌گونه اعلام شده است. کشور ایران از ۳۱ استان تشکیل یافته ‌است. همچنین بنابر اعلام رسمی مرکز آمار ایران در سال 1390 ش تعداد شهرهای کشور از رقم 201 شهر در سال  1335 ش، به رقم 1331 شهر در سال 1390 ش افزایش یافته است.

ایران از نظر آب و هوا دارای اقلیم‌های متنوعی است که مهم‌ترین آنها به‌طور کلی سه نوع آب و هوا می‌شود:

1. آب و هوای بیابانی و نیمه بیابانی.

2. آب و هوای معتدل کوهستانی.

3. آب و هوای معتدل مازندرانی.