پیشینه و سیر تاریخی اعتکاف

به درستی معلوم نیست که این عبادت از چه زمانی آغاز شده و کیفیت اجزاء و شرایط آن در بدو شکل گیری چگونه بوده است. از برخی از منابع از جمله قرآن می شود دریافت که اعتكاف مخصوص دین اسلام نیست، ‏بلكه در ادیان الهى دیگر نیز وجود داشته و در اسلام استمرار یافته است، اگر چه ممكن است در شرع مقدس اسلام پاره ‏اى از خصوصیات و احكام و شرایط آن تغییر یافته باشد. همان گونه که بیان شد، از برخى آيات قرآن برمى ‌آيد كه اين عبادت در اديان توحيدى پيشين نيز مطرح بوده و پيامبران الهى و موحدان گاهی براى راز و نياز با خداوند، مدتى از زندگى و جامعه دورى مى ‌گزيدند و به مسجد الحرام يا معابد ديگر پناه مى‌بردند و مدتى خود را براى عبادت با خدا و راز و نياز با او محبوس مى‌كردند. به عنوان نمونه خداوند تعالی در قرآن کریم به حضرت ابراهیم خلیل و پسرش اسماعیل (علیهما السلام) در مورد اعتکاف دستور داده و می فرماید: «… و ما با ابراهيم و اسماعيل پیمان گرفتیم، خانه مرا براى طواف‏كنندگان و اعتکاف کنندگان (مجاوران) و ركوع‏كنندگان و سجده كنندگان، پاک و پاكيزه كنيد!».[1]

از اين آيه افزون بر اين، استفاده مى‌‌شود که سنت اعتكاف در شريعت حضرت ابراهيم (عليه السلام) بوده است.

همچنین در این باره شاید بشود اقامت و عبادت حضرت مريم (سلام الله علیها) در مسجدالاقصى را از مصاديق اعتكاف برشمرد؛ زيرا مادر آن حضرت نذر كرد كه مريم را وقف عبادت خدا كند و پس از بلوغ، سرپرست او حضرت زكريا، براى وى جايگاهى در مسجدالاقصى آماده كرد تا به عبادت بپردازد. سپس مريم در مسجد اقامت گزيد و به عبادت پرداخت، كه از نزد خدا با طعام هاى بهشتى پذيرايى مى ‌شد.[2]

از مطالب فوق می توان استفاده نمود که قدمت اعتکاف به قبل از اسلام برمی گردد و سابقه پیش از اسلام نیز دارد.