کپی شد
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و صله رحم
صله به معنی اتصال و ارتباط و مراد از رحم، خویشاوندان و نزدیكان است. صله رحم یعنی عملی که موجب ارتباط با خویشاوندان است.
در دین اسلام صله رحم از اهمیت خاصی برخوردار است. امام صادق (ع) در پاسخ شخصی که به امام عرض کرد: برخی از خویشاوندانم دین و مرام دیگری غیر از فكر و مرام من دارند، آیا آنان بر من حقی دارند؟ حضرت فرمودند آری حق قرابت و خویشاوندی را چیزی قطع نمی‌كند. اگر با تو همفكر و هم عقیده باشند كه دو حق بر تو دارند یكی حق خویشاوندی، دوم حق اسلام و مسلمانی.[1]
در روایات دیگری فرموده‌اند: شما با نزدیكانتان صلح رحم یا همان نیكی بكنید ولو آنها با شما قطع رابطه كرده باشند شما قطع رابطه نكنید. حضرت امام علی (ع) می‌فرمایند: با خویشاوندانتان پیوند برقرار كنید اگر چه آنها با شما قطع رابطه كنند.[2]
البته، در روایات برای صلۀ رحم حداقل هایی معین كرده‌اند مثل سلام كردن[3] یا نوشانیدن یک شربت آب[4] یعنی با سلام کردن به آنان و یا نوشانیدن یک جرعه آب به آنان صله رحم محقق می شود.
گفتنی است که دین اسلام در رابطه با خویشاوندان كافر و مشركی که معاند اسلام و ستیزه‌جو هستند، سفارش به صله رحم نکرده است. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: پیامبر و گرویدگان به او نباید برای مشركان هرچند خویشاوندان آنها باشند از خدا آمرزش طلبند بعد از اینكه آنها را از اهل دوزخ یافتند.[5] بدیهی است كه آمرزش خواستن، استغفار كردن و دعا كردن جزء محدودۀ صله رحم حساب می‌شود.
و همچنین می‌فرماید: «و استغفار ابراهيم براى پدرش [عمويش آزر]، فقط بخاطر وعدهاى بود كه به او داده بود (تا وى را بسوى ايمان جذب كند) امّا هنگامى كه براى او روشن شد كه وى دشمن خداست، از او بيزارى جست به يقين، ابراهيم مهربان و بردبار بود.»[6]در این آیه بیان شده است که ابراهیم برای عمویش استغفار كرد و یكی از موارد صله رحم را عمل كرد ولی بعد از این كه متوجه شد او دشمن خداست از او بیزاری جست و با او قطع رحم کرد.
وقتی نبی مكرم اسلام (ص) در سال سوم بعثت دعوت خود برای نزدیكان خود مطرح كرد ابولهب به دشمنی با او برخاست اما پیامبر در آن زمان از او تبری نجست. در مراحل بعدی که ابولهب دشمنی خود را تشدید و آشکار کرد و به ستیز با پیامبر (ص) و پیام او برخاست و پس از نزول سوره «تبّت» در شأن ابولهب و همسرش، پیامبر اکرم (ص) با او قطع رحم كرد.
امام سجاد (ع) در صلوات بر حضرت رسول (ص) این طور می‌فرماید: ” و در راه دعوت به سوی تو با نزدیكان خود دشمنی كرد، و در راه خشنودی تو، با قبیله‌اش جنگ كرد، و برای زنده كردن دین تو از نزدیكان خود دور شد، و نزدیكانش، را كه تو را انكار كردند از خود دور ساخت، و بیگانگان را كه دین تو را پذیرفتند به خود نزدیك گردانید، و برای تو با دورترین مردم دوستی كرد، و با نزدیك‌ترین مردم دشمنی كرد.”[7]
مرحوم سید علی خان در شرح صحیفه می‌فرماید: قطع كرد رحمش را قطعاً و از آنها دور شد و عاقشان كرد و به عبارت بهتر كَنْد الفتش را با آنها و ترك كرد بِرّ و نیكی را با آنها…. عمل رسول خدا (ص) با قوم و عشیره‌شان از قریش و بنی مطلب و بنی هاشم این طور بود كه آن‌هایی كه با او جنگیدند و او را دروغگو دانستند و خواستند كه نور خدا را خاموش كنند، جنگید و جمع كثیری از آنها را در بدر و أحد كُشت و اسیر گرفت وبه خاطر خداوند به آنها رأفت و عطوفت نكرد .[8]
[1]. ري‌شهري، محمد مهدي، ميزان الحكمة، ج 4، ص 83.
[2]. صلوا ارحامكم وأن قطعوكم؛ وسائل، ج 11، ص 175.
[3]. حضرت رسول(ص) مي‌فرمايند: صلوا أرحامكم في الدنيا ولو با السلام / بحار الانوار / ج 71 / ص 104.
[4]. امام صادق عليه السلام: صل رحمك ولو بشربة من ماء / بحار الانوار / ج 74 / ص 117.
[5]. توبه 113 / «ما كانَ لِلنَّبِيِّ وَ الَّذينَ آمَنُوا أَنْ يَسْتَغْفِرُوا لِلْمُشْرِكينَ وَ لَوْ كانُوا أُولي قُرْبى مِنْ بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُمْ أَصْحابُ الْجَحيمِ» ر.ك. / طباطبائي / محمد حسين / الميزان / ج 9 و 10 / ص 282 / منشورات ذوي القربي / بي‌جا / بي‌تا.
[6]. توبه 114 / «وَ ما كانَ اسْتِغْفارُ إِبْراهيمَ ِلأَبيهِ إِلاّ عَنْ مَوْعِدَةٍ وَعَدَها إِيّاهُ فَلَمّا تَبَيَّنَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوُّ لِلّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ إِنَّ إِبْراهيمَ َلأَوّاهٌ حَليمٌ» / ممتحنه 4 / «قَدْ كانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ في إِبْراهيمَ وَ الَّذينَ مَعَهُ إِذْ قالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنّا بُرَآؤُا مِنْكُمْ وَ مِمّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللّهِ كَفَرْنا بِكُمْ وَ بَدا بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمُ الْعَداوَةُ وَ الْبَغْضاءُ أَبَدًا حَتّى تُؤْمِنُوا بِاللّهِ وَحْدَهُ إِلاّ قَوْلَ إِبْراهيمَ ِلأَبيهِ َلأَسْتَغْفِرَنَّ لَكَ وَ ما أَمْلِكُ لَكَ مِنَ اللّهِ مِنْ شَيْءٍ رَبَّنا عَلَيْكَ تَوَكَّلْنا وَ إِلَيْكَ أَنَبْنا وَ إِلَيْكَ الْمَصيرُ».
[7]. صحيفه سجاديه عليه السلام / ص 48 / ترجمه مهندس ياسر عرب / چاپ اول 1380 / انتشارات گلي / و كاشف في الدعاء اليك حامّتَهُ * وحارب في رضاك أسْرَتَهُ * وقطع في احياء دينك رِحَمَهُ * وأقصي الادْنينَ علي جُحودهم * وقَرَّبَ الاقصين علي استجابتهم لك * و والي فيك الابعدين * وعادي فيك الاقربين *.
[8]. حسيني مدني شيرازي / سيد علي خان / رياض السالكين / ج 1 / صص 465 و 466 / چاپ 6 / اجماعة المدرسين.