ویژگی های شخصیتی آسیه همسر فرعون از دیدگاه قرآن

قرآن کریم ویژگی‌ها و فضائل حضرت آسیه این چنین بیان می کند:

1. الگو برای مؤمنان: اخلاص و ایمان آسیه به حدی بود که خدای تبارک و تعالی در قرآن کریم ایشان را به عنوان الگو و اسوه‌ای برای همه مؤمنان از زن و مرد معرفی نموده و وی را در اسوه بودن هم سنگ حضرت مریم (سلام الله علیها)، مادر حضرت عیسای مسیح (علیه السلام) قرار داده است: «و خداوند برای مؤمنان، به همسر فرعون مَثَل زده است … و همچنین به مریم دختر عمران …».[1] خداوند در بیان خود برای مؤمنان مثل زنی به نام آسیه را آورده که وصلت با کافران، ضرری به حال او نرساند و به منزلتی که در پیشگاه الهی داشت، خللی وارد نشد؛ با اینکه تحت سلطه یکی از دشمنان خدا بود.[2] غرض اینکه پیوند وی با کافر به حالش زیانی نداشت و چیزی از ثواب و تقرّبش در نزد خدا نکاست.
2. اعتقاد محکم و خلل ناپذیر: آسیه پس از شنیدن جریان معجزه عصای حضرت موسی ‌(علیه السلام) به وی ایمان آورد،[3] اما همسرش فرعون وی را شدیداً مورد شکنجه قرار می‌داد تا دست از آیین موسی بردارد. ولی آسیه در برابر این فشارها و تهدیدها با استقامت تمام ایستاد و هرگز تسلیم خواسته فرعون نشد؛ چراکه او تقرب به درگاه خدا را بر نزدیک بودن به فرعون و دستگاهش ترجیح می‌داد و در برابر این تهدیدها، با کلمات توحیدی، حقیقت خویش را هویدا ساخت. در آنجا که قرآن از زبان آسیه می فرماید: «پروردگارا! برای من خانه‌ای در بهشت در جوار خودت بنا کن …».[4]

این کلمات گهربار بیانگر این است که او دارای ایمانی قوی و اعتقادی خلل ناپذیر بوده است.‌[5]

3. بیزاری از ظالمان و فرعونیان: آسیه از تمام لذت‌هایی که در دربار فرعون وجود داشت، با تمام وجود چشم پوشید و در برابر فرعون ظالم سر تسلیم فرود نیاورد، بلکه توجه خویش را به کرامات و رضایت الهی سوق داد و با اتصال به قرب الهی، در ایمان خود استقامت ورزید تا اینکه از دنیا رخت بربست.[6] قرآن کریم در این زمینه از قول آسیه می فرماید: «… و مرا از فرعون و کار او نجات ده‌! و مرا از گروه ستمگران رهایی بخش!».[7]
4. دفاع از مظلومان و بی‌گناهان: قرآن کریم در جریان معرفی آسیه نمونه ای از دفاع از مظلوم را نشان می دهد. بعد از آنکه مادر موسی هنگام حمل و تولد فرزندش احساس خطر کرد، به دستور خداوند نوزاد را در صندوقی گذاشت و به دریا انداخت. پس از آنکه صندوق از آب گرفته شد و آن را نزد فرعون بردند، در صندوق را باز کرده، نوزاد پسر را در آن مشاهده کردند. در این هنگام گروهی از حامیان فرعون که در کاخ او حاضر بودند، فرعون را تحریک نموده و گفتند: ظاهراً این طفل همان پسر بنی‌اسرائیلی است که تو دنبالش هستی و می خواهی او را به قتل برسانی! فرعون هم تحت تأثیر کلام آنها قرار گرفت و مصمم شد تا موسی را بکشد! ولی آسیه میانجی‌گری نموده و مانع از این عمل شنیع شد: «همسر فرعون (چون ديد آنها قصد كشتن كودک را دارند) گفت: (این طفل) نور چشم من و تو است! او را نكشيد شايد براى ما مفيد باشد، يا او را به عنوان پسر خود برگزينيم! و آنها نمى‏فهميدند (كه دشمن اصلى خود را در آغوش خويش مى‏پرورانند)![8]

در این آیه جمله «قرّت عین لی و لک» در حقیقت شفاعت آسیه نسبت به حضرت موسی (علیه السلام) بود که با این جملات احساسی و عاطفی، دل فرعون را نرم کرد و مانع از کشتن این نوزاد شد. به خصوص این کلام عاطفی را به منفعت بخشی وی در کاخ و حکومت فرعونی و فرزند خواندگی این نوزاد مقید نمود، در حالی که فرعون و فرعونیان نمی‌فهمیدند که این نوزاد یافت شده از دریا، کیست؟ و چه کسی را در دامان خود پرورش می‌دهند؟!‌[9]

5. آگاهی آسیه از تولّی و تبرّی: در داستان زندگی آسیه دوستی با خدا و دوستان او و همچنین دشمنی با دشمنان خدا و دشمنان دوستان خدا را به صورت بسیار زیبا قابل مشاهده است؛ زیرا او هنگامی که یقین به پیامبری موسی (علیه السلام) پیدا کرد، همواره به دوستی و ولایت الهی و پیامبرش گردن نهاده و پافشاری نمود. و در مقابل از فرعون و عُمّال او اظهار بی زاری و تبری جست. چنانچه در دعایی که قرآن از زبان آسیه نقل می کند، دوستی با خدا است و تقاضایش این است که؛ «… پروردگارا! خانه‏اى براى من نزد خودت در بهشت بساز و مرا از فرعون و كار او نجات ده و مرا از گروه ستمگران رهايى بخش!»[10]

بیان برخی از مفسران دراین مورد چنین است: «در دعای شش بُعدی زن فرعون، دو خواسته مربوط به تولی است: الف. لقاءالله، ب. بهشت و چهار خواسته دیگر هم مربوط به تبری است: الف. مرا از فرعون نجات ده، ب. مرا از کار فرعون نجات ده، ج. مرا از گروه ستمگران رهايى بخش، د. مرا از کارهای گروه ستمگران رهايى بخش، که (محذوف) است».[11]

6. دعا و نیایش او با خدا: دعایی که قرآن کریم از زبان آسیه نقل نموده، بیان کننده شخصیت کم نظیر آسیه و گویای عمق ایمان او می باشد. قرآن مجید از زبان آسیه دعای او را چنین نقل می کند: «خداوند مثل آورده برای مؤمنان به همسر فرعون در آن هنگامی که گفت: پروردگارا خانه ای را برای من در بهشت بساز و مرا از فرعون و عمل او نجات بده و از قوم ظالم رهایی بخش».[12]

این دعا در اوج عظمت و تعالی قرار دارد و در سه بخش بیان شده است که عبارتند از:

یک؛ قرار گرفتن او در جوار حق و قرب الهی؛ یعنی اینکه آسیه از تمام نعمات مادی و دنیوی که در دربار فرعون برای او مهیا بود، قرب الهی را برتری می دهد و خواسته او فقط خدا است .

دو؛ نجات یافتن از فرعون و عمل او؛ زیرا به نظر او عنوان همسری داشتن با شخص ظالم و طغیانگری مثل فرعون، مستلزم این است که در اعمال ظالمانه و شرم آور او شریک باشد و این برای مؤمنه ای مثل آسیه بسی سنگین و غیر قابل تحمل است.

سه؛ درخواست نجات از جامعه و قوم منحط و ستم پیشه فرعون است. خداوند نیز دعای او را مستجاب کرد و خانه ای را که در بهشت در نزد پروردگارش خواسته بود، به او نشان داد.[13]

[1]. تحریم، ۱۱ و ۱۲.

[2]. فيض كاشانى، ملا محسن، تفسير الصافى، تحقيق: اعلمی، حسين، ج 5، ص 198.

[3]. البته در روایتی از نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله) این گونه نقل شده است: «ثَلَاثَةٌ لَمْ يَكْفُرُوا بِالْوَحْيِ طَرْفَةَ عَيْنٍ مُؤْمِنُ آلِ يس وَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ ع وَ آسِيَةُ امْرَأَةُ فِرْعَوْنَ»؛ «سه نفر چشم بر هم زدنی نسبت به وحی کافر نبوده اند: مؤمن آل یس، علی بن ابی طالب (علیهما السلام) و آسیه همسر فرعون»؛ (صدوق، محمد بن على، خصال‏، محقق / مصحح: غفارى، على اكبر، ج 1، ص 174‏)؛ براین اساس ، آسیه حتی قبل از نبوت حضرت موسی (علیه السلام)، به خدای یگانه ایمان داشته است.

[4]. تحریم، ۱۱.

[5]. زحيلى، وهبة بن مصطفى، التفسير المنير فى العقيدة و الشريعة و المنهج، ج 28، ص 326.

[6]. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 19، ص 344.

[7]. تحریم، ۱۱.

[8]. قصص، 9.

[9]. صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، ج ۲۲، ص ۳۰۱.

[10]. تحریم، ۱۱.

[11]. جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، ج ، مؤسسه اسراء، قم،

[12]. همان.

[13]. طباطبایی، سید محمد حسین، تفسير الميزان، ترجمه: موسوى همدانى، سيد محمد باقر، ج 19، ص 577.