کپی شد
ولادت شیخ مفید
ابن ندیم و شیخ طوسی در کتاب های فهرست خود ولادت شیخ مفید را سال 338 قمری دانسته اند. ابن شهر آشوب نیز از شیخ طوسی پیروی نموده‌است،[1] ولی ابوالعباس نجاشی در کتاب رجال خود براین نظر است که شیخ مفید، روز 11 ذی‌قعده (سالروز میلاد حضرت علی بن موسی الرضا (علیه السلام)) سال 336 قمری از مادر زاده شد. وی در پایان ترجمه مفید، با لفظ «گفته شده» به قول اوّل؛ سال 338 قمری اشاره کرده‌است.
از جهاتی چند به نظر می‌آید که کلامِ نجاشی صحیح باشد، چرا که ویژگی‌های ممتاز نجاشی که بزرگان رجال آن را مایه تقدّم کلام نجاشی بر کلام شیخ دانسته‌اند؛ مانند چیره دستی وی در رجال، توجّه و عنایت اختصاصی وی به این علم، آگاهی خاص وی از انساب عرب و تأخر کتاب وی از فهرست شیخ طوسی، در این بحث نیز، از عوامل ترجیح کلام وی به شمار می‌روند.[2] نجاشی در بسیاری از مواضع کتاب خود به کلام شیخ نظر داشته و در صدد تصحیح آن بوده‌است. در موضوع مورد بحث نیز، نجاشی با توجّه به قول دیگر و اشاره بدان، آن را نپذیرفته و تاریخ دیگری برای ولادت مفید ذکر کرده‌است. دقت وی در تعیین روز و ماه ولادت شیخ مفید، خود از توجه ویژه وی به این موضوع حکایت می‌کند و عامل دیگری در قوت گرفتن کلام وی می‌باشد.
از سوی دیگر نجاشی خود در حوزه بغداد بزرگ شده و پدر و جدّش نیز در این شهر بوده‌اند.[3] وی متولد سال 372 قمری بوده و بیش از 40 سال از عمر شیخ مفید را درک کرده‌است. او نسب مفید را تا یعْرُب بن قَحْطان ذکر کرده که خود نشان‌گر آگاهی خاص وی از خاندان مفید است؛ بنابر این کاملاً طبیعی است که بیشتر از شیخ طوسی (که تنها پنج سال آخر عمر مفید را در بغداد بوده) از حالات مفید آگاه باشد.
[1]. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، تصحیح: تجدد، رضا، ص 246؛ طوسى، محمد بن حسن، الفهرست، ص 444.
[2]. بحرالعلوم طباطبائی، محمد مهدی بن مرتضی، رجال ال‍س‍ي‍د بحرالعلوم »المعروف ب‍ال‍ف‍وائ‍د ال‍رج‍ال‍ي‍ه»، ج 2، ص 46 – 50.
[3]. شیخ طوسى در رجال و ابن حجر در لسان المیزان، جد ابوالعباس نجاشی را ترجمه کرده اند. ابن حجر می گوید: احمد بن العباس بن محمّد بن عبدالله الاسدی ابویعقوب الطیالسی یعرف بابن الصیرفی، قال ابن النجار: كان من شیوخ الشیعة … و یقال له النجاشى، حدث عن على بن ابراهیم بن على العلوى… . (عسقلاني، ابن حجر، لسان المیزان، ج 1، ص 192). شیخ طوسى از وی با نام احمد بن العباس النجاشی الصیرفی المعروف بابن الطیالسی یاد می‌کند و می نویسد: منزل وی در درب البقر واقع بود. (طوسى، محمد بن حسن، الفهرست، ص 446). شیخ طوسى و ابن حجر هر دو به روایت هارون بن موسی تلعکبری (محدّث بزرگ بغداد) از وی تصریح می‌کنند.
پدر نجاشی از صدوق در بغداد حدیث شنیده است. (نجاشی رقم 1049). نجاشی مولود سال 372 ق، خود در منزل هارون بن موسی تلعکبری به همراه فرزند وی ابوجعفر (محمد) حاضر می شده است. (رجال نجاشی رقم 1184). وی از شیوخ بزرگ بغدادی چون ابوالمفضل شیبانی (م 387)، و ابوالحسن بن جندی (م 369)، حدیث شنیده است. (رجال نجاشی رقم 1059، 206؛ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ، ج 5، ص 77) و در نزد محمّد بن جعفر نحوی تمیمی معروف به ابن نجار (م 402)، ظاهراً در بغداد شاگردی کرده است. (تاریخ بغداد، ج 2، ص 158). نجاشی در مسجد لؤلؤی که مسجد نفطویه بوده در نزد صاحب مسجد قرآن می خوانده است. (نجاشی رقم 1026). ابراهیم بن محمّد واسطی معروف به نفطویه سال ها در بغداد ساکن بوده و پنجاه سال در مسجد جامع شهر درس قرآن می‌داده است. (حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج 1، ص 256). بنابراین بدون تردید نجاشی از کودکی در حوزه بغداد پرورش یافته است.