وفات احمد بن حنبل

احمد حنبل در سال ۲۴۱ ق[1] و به‌نقلی در سال ۲۴۲ ق[2]، در سن ۷۷ سالگی[3] در بغداد از دنیا رفت[4] و تشییع جنازه باشکوهی برای او برگزار شد.[5] درباره تشییع جنازه او گفته‌ شده که تا آن زمان به‌جز در تشییع شماری از انبیای بنی‌اسرائیل، چنین تشییعی برگزار نشده است[6] و تعداد مردان شرکت‌کننده در تشییع او را حدود ۸۰۰ هزار نفر و زنان را در حدود ۶۰ هزار تن برآورد نموده‌اند و گفته شده در تشییع او ۲۰ هزار نفر از یهودیان، مسیحیان و مجوسیان به‌اسلام گرویده‌اند.[7] عده‌ای از محققان، تعصبات مذهبی را در نقل این‌گونه روایت‌ها تأثیرگذار می‌دانند.[8]

برخی منابع متن وصیت‌نامه او را به‌طور کامل نقل کرده‌اند.[9] قبر او در بغداد مورد توجه مسلمانان بوده است و عده‌ای از علمای قرن هفتم از شهرت و اجتماع زائران پیرامون آرامگاه او سخن گفته‌اند؛[10] هرچند عده‌ای معتقدند که امروز قبر او مشخص نیست؛ چرا که در طغیان رودخانه دجله از میان رفته است.[11]

[1]. سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج ‌۳، ص ۹۰‌.

[2]. صدوق، محمد بن علی، الخصال، ترجمه: مدرس گیلانی، ج ۲، ص ۲۹۹.

[3]. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الأنساب، ج ۴، ص ۲۸۰؛ ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج ۱۰، ص ۳۲۶.

[4]. گرجی، ابو القاسم، تاریخ فقه و فقها، ص ۸۵؛ موسوعة طبقات الفقهاء، ج ‌۳، ص ۹۰‌.

[5]. ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج ۷، ص ۲۵۳؛ ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، مناقب الامام احمد، ص ۵۵۷.

[6]. الأنساب، ج ۴، ص ۲۸۰.

[7]. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان، ج ۱، ص ۶۵؛ الأنساب، ج ۴، ص ۲۸۰.

[8]. انصاری، حسین، دائره المعارف بزرگ اسلامی، ذیل واژه «احمد بن حنبل»، ج ۱، ص ۷۲۲.

[9]. البدایة و النهایة، ج ۱۰، ص ۳۴۰.

[10]. وفیات الأعیان، ج ۱، ص ۶۵.

[11]. البدایة و النهایة، ج ‌۱، ص ۳۵۲.