کپی شد
وصيّت‌نامه امام علی (عليه السّلام)
امام علی (علیه السلام) قبل از شهادت خود، وصیت نامه‌ای را انشاء فرمود که جزو آثار علمی ایشان محسوب می‌شود. آن حضرت خطاب به فرزندش امام حسن (علیه السلام) فرمود: بنويس: بسم اللَّه الرحمن الرحيم. اين است آن چه على بن ابى‌طالب (علیهما السلام) به آن وصيّت نموده است: وصيّت مىکند که شهادت مىدهد به اين که خدايى جز اللَّه نيست، يکى است و شريکى ندارد. شهادت می دهد محمّد (صلی الله علیه و آله) بنده خدا و پيامبر او است که او را به هدايت و دين حق فرستاده تا بر همه اديان غلبه دهد، اگر چه مشرکان را خوش نيايد. نمازم و عبادتم و زندگى و مرگم براى خداى رب العالمين است که شريکى ندارد. به اين مطلب دستور داده شدهام و من از تسليمشدگان هستم.
سپس اى حسن، تو را و همه فرزندان و اهل بيتم را و هر کس از مؤمنان را که اين نوشته من به او مىرسد به تقواى خداوند پروردگارتان وصيّت مىکنم. از اين دنيا نرويد، مگر آن که اسلام را پذيرفته باشيد. همگى به ريسمان خدا چنگ زنيد و متفرق نشويد. من از پيامبر (صلى اللَّه عليه و آله) شنيدم که مىفرمود: «اصلاح بين افراد بهتر از نماز و روزه بسيار است و کينه و فساد بين افراد، زايلکننده دين است»، هیچ نیرویى جز با کمک خداوند نيست.
به بستگان خود توجه کنيد و با آنها ارتباط داشته باشيد، تا خداوند حساب را بر شما آسان کند. خدا را خدا را درباره ايتام در نظر بگيريد، دهان آنان را تغيير ندهيد[1] و آن عده از يتيمان که نزد شما هستند ضايع نشوند. از پيامبر (صلى اللَّه عليه و آله) شنيدم که مىفرمود: «هر کس مخارج يتيمى را بر عهده بگيرد تا او بی‌نیاز شود، خداوند در مقابل آن بهشت را بر او واجب مىکند، همان طور که به خورنده مال يتيم، آتش را واجب مىنمايد».
خدا را خدا را درباره قرآن در نظر بگيريد. در عمل به آن، ديگران از شما سبقت نگيرند. خدا را خدا را درباره همسايگانتان در نظر بگيريد که پيامبر (صلى اللَّه عليه و آله) درباره آنان سفارش کرده است. خدا را خدا را درباره خانه پروردگارتان در نظر بگيريد، تا زنده هستيد از شما خالى نماند، که اگر خانه خدا ترک شود به شما مهلت داده نمىشود[2] و کمترين چيزى که قاصد بيت اللَّه با آن بر مىگردد، آن است که گناهان گذشته او آمرزيده مىشود.
خدا را خدا را در نظر بگيريد درباره نماز، که بهترين عمل و ستون دين شما است. خدا را خدا را در نظر بگيريد درباره زکات، که غضب پروردگارتان را خاموش مىکند. خدا را خدا را در نظر بگيريد درباره ماه رمضان، که روزه آن سپرى از آتش است. خدا را خدا را در نظر بگيريد درباره فقرا و بيچارگان، با آنان در زندگى خود شريک شويد. خدا را خدا را در نظر بگيريد درباره جهاد در راه او با اموال و جانهايتان. در راه خدا دو نفر جهاد مىکنند: امام هدايت، و مطيع او که به هدايت او اقتدا مىکند.
خدا را خدا را در نظر بگيريد درباره فرزندان پيامبرتان. در بين شما مورد ظلم قرار نگيرند در حالى که قدرت بر دفاع از آنان داشته باشيد. خدا را خدا را در نظر بگيريد درباره آن دسته از اصحاب پيامبرتان که بدعتى ايجاد نکرده و بدعتگذارى را پناه ندادهاند. پيامبر (صلى اللَّه عليه و آله) درباره آنان سفارش کرده، بدعت‌گذار از آنان و از غير آنان و پناه دهنده بدعت‌گذار را لعنت کرده است.
خدا را خدا را درباره زنان و غلامان و کنيزانتان در نظر بگيريد. در راه خدا از ملامت سرزنشکنندهاى نترسيد تا خدا شما را کفايت کند و با مردم سخن نيک بگویيد همان طور که خدا به شما دستور داده است. امر به معروف و نهى از منکر را ترک نکنيد، تا در نتيجه ترک آنها خداوند امور را به دست اشرارتان بسپارد و دعا کنيد، ولى خدا شما را اجابت نکند. پسرانم، بر شما باد بر ارتباط و بخشش و نيکى نسبت به يکديگر. از نفاق، قطع ارتباط، قهر با يکديگر و تفرقه بپرهيزيد. در نيکى و تقوى يکديگر را کمک کنيد و بر گناه و دشمنى، يکديگر را يارى ندهيد. تقواى خدا را پيشه کنيد که عذاب خداوند شديد است.
خداوند شما اهل بيت را حفظ کند و پيامبرتان را در ميان شما حفظ نمايد.[3] شما را به خدا مىسپارم و با شما خداحافظى مىکنم. سپس آن حضرت همچنان «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» مىفرمود تا از دنيا رفت. اين در اوّلين شب از دهه آخر ماه رمضان؛ يعنى شب بيست و يکم، شب جمعه از سال چهلم هجرت بود.[4]
[1]. يعنى غذاى آنان در اثر بىسرپرستى تغيير نکند و غذاى پستتر نشود. یا آن که دهان آنان يک روز خالى و يک روز پر نباشد.
[2]. يعنى عذاب و بلائى بر شما نازل مىشود.
[3]. مجلسی اول در شرح این جمله از وصیت امام (علیه السلام) می فرماید: حفظ پیامبر، یا به حفظ سنت و علوم و اخلاق آن حضرت است، و یا به حفظ حرمت و جایگاه ایشان، و یا به حفظ انتساب شما به آن بزرگوار تا زمان رحلت ایشان. «أي حفظ فيكم سنته صلى الله عليه و آله و سلم و علومه و أخلاقه (أو) حرمته (أو) حفظكم بانتسابكم إليه حتى قبض صلى الله عليه و آله». مجلسی، محمد تقی بن مقصودعلى، روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه (ط-القديمة)، محقق/مصحح: موسوى كرمانى، حسين و اشتهاردى، على پناه، ج 11، ص 49.
[4]. هلالی، سلیم بن قیس، اسرار آل محمد (علیهم السلام)؛ مترجم: انصارى، اسماعیل، ص 639 – 642؛ ابن طولون حنفی، شمس الدین محمد بن علی، الأئمة الاثنا عشر، محقق: المنجد، صلاح الدین ص 58.