کپی شد
وجه نام‌گذاری اميرالمؤمنين (علیه السلام) به علی
در وجه نام‌گذاری امیرالمؤمنین (علیه السلام) به علی (علیه السلام)، مطالبی در روایات آمده که در ادامه بیان می شود:
- در روايت معتبری وارد شده است که حضرت رسول (صلّى اللّه عليه و آله) فرمود: «حق تعالى من و اميرالمؤمنين را از يک نور خلق کرده، و براى ما دو نام از نام‌هاى خود اشتقاق کرد،… پس خداوند صاحب عرش، محمود است و من محمّد هستم، حق تعالى؛ علىّ اعلى است و این؛ على است».[1]
- روایت دیگر، روایت فاطمه بنت اسد است که وقتی امام علی (علیه السلام) متولد شد، هنگام خروج از کعبه رو به مردم گفت: «ای مردم… چون خواستم (از کعبه) بيرون آيم، هنگامى که فرزند برگزيده من بر روى دست من بود، هاتفى از غيب مرا ندا کرد که: اى فاطمه نوزادت را «على» نام بگذار؛ زيرا او بلند مرتبه است، خداوند علىّ اعلى مىفرمايد: من نام او را از نام خود اقتباس نمودم…».[2]
- در بعضى از روايات نقل شده که وقتی اميرالمؤمنين (عليه السّلام) متولّد شد، حضرت ابو‌طالب او را بر سينه خود گرفت و دست فاطمه بنت اسد را گرفته به سوى ابطح (نام منطقه‌ای در مکه) رفت و با اشعاری به اين مضمون ندا کرد: «اى پروردگارى که شب تار و ماه روشن و روشنى دهنده را آفريدهاى، از جانب حکم حتمی خود براى ما بيان کن که اين کودک را چه نام گذاريم؟!»،[3] ناگاه چيزى مانند ابر از روى زمين پيدا شد، نزديک ابو‌طالب آمد، تا آن که بر سینه او قرار گرفت. او آن را با على (عليه السلام) به سينه خود چسبانيد و به خانه برگشت، چون صبح شد، ديد لوح سبزى است که در آن اشعاری بدین مضمون است: «شما دو نفر (ابو طالب و فاطمه) به فرزند پاکيزه، طاهر، برگزیده و پسنديده مخصوص گرديديد. پس نام بزرگوار او على (عليه السّلام) است و خداوندِ علىّ اعلى، نام او را از نام خود اشتقاق کرده است».[4] پس ابو طالب گفت: آن لوح را بر کعبه بیاویزید و همچنان در آن جا آويخته بود تا زمان هشام بن عبدالملک، که لوح را از آن جا برداشت.[5]
- جابر جعفی از اصحاب امام باقر (علیه السلام) در ذیل حديثی از آن حضرت می‌گوید: اهل معرفت با هم اختلاف دارند در اين که چرا اميرالمؤمنين (عليه السّلام) به نام «على» موسوم گرديده است؟
گروهى گفتهاند: اين نام، مخصوص آن جناب است و بر هيچ يک از فرزندان آدم، نه در عرب و نه در عجم، قبل از وى نهاده نشده بود.[6] فقط در ميان عرب‌ها رسم اين بود که به فرزندان لايق خود مى گفتند: «اين پسرم على است» و مقصودشان اين بود که بلند مرتبه است، نه آن که نامش على باشد. پيش از اين هم معمول نبوده است که شخصى نام فرزند خود را على بگذارد، ولی در زمان حیات آن حضرت (علیه السلام) و همچنين بعد از او، نهادن اين اسم بر کودکان رايج شد.
عده ديگر گفتهاند: بدين جهت وى را على ناميده‌اند که با هر کس پيکار مىکرد بر او پيروز مىشد.
جمع ديگرى گفتهاند: علّتش اين است که در بهشت، ارتفاع منزل آن حضرت از منازل دیگران بلندتر است، حتى از منزل پيامبران، و مقام و مرتبه هيچ پيامبرى (به جز پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله) بالاتر از مقام آن جناب نيست.
گروه ديگرى گفتهاند: اين نام بدان سبب است که براى فرمان‌بردارى خداوند عزّوجلّ در مسجدالحرام، براى فروافکندن بت‌ها از اطراف بام کعبه، گام‌هايش را بر شانه پيامبر نهاد و جز او شخص ديگرى بر دوش پيامبر بالا نرفته است.
برخی ديگر گفتهاند: بدين جهت او را على ناميده‌اند که عقد همسرى او با حضرت فاطمه (علیهما السلام) در آسمان‌ها واقع گرديد و جز او هيچ يک از مخلوقات خدا در آن جا تزويج نشده است.
بعضى ديگر گفتهاند: بدين علّت علی نامیده شد که مرتبه دانش وى بعد از پيامبر اکرم (صلى الله عليه و آله) از تمام مردم بالاتر بود.[7]
[1]. صدوق، محمد بن على، معاني الأخبار، محقق: غفارى، على اكبر، ص 56.
[2]. ر.ک: همان، ص 62؛ طبرى (عماد الدین)، محمد بن ابى القاسم، بشارة المصطفى لشيعة المرتضى، ص 7 و 8؛ إربلي، على بن عيسى، كشف الغمة في معرفة الأئمة، ج 1، ص 79 و 80؛ شوشتری، قاضى نور الله، إحقاق الحق و إزهاق الباطل، ج 5، ص 56 و 57.
[3]. متن اشعار چنین است: يَا رَبِّ يَا ذَا الْغَسَقِ الدُّجِيِّ وَ الْقَمَرِ الْمُبْتَلِجِ الْمُضِيِ
بَيِّنْ لَنَا مِنْ حُكْمِكَ الْمَقْضِيِّ مَا ذَا تَرَى فِي اسْمِ ذَا الصَّبِي
[4]. متن آن لوح چنین است: خُصِّصْتُمَا بِالْوَلَدِ الزَّكِيِّ وَ الطَّاهِرِ الْمُنْتَجَبِ الرَّضِيِ
فَاسْمُهُ مِنْ شَامِخٍ عَلِيٍّ عَلِيٌّ اشْتُقَّ مِنَ الْعَلِي
[5]. ابن شهر آشوب، محمد بن علی، المناقب، ج 2، ص 174 و 175؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (علیهم السلام)، محقق: جمعى از محققان، ج 35، ص 18و 19.
[6]. قندوزى، سليمان بن ابراهيم، ينابيع المودة لذوی القربى، ج 2، ص 305؛ «و عن أمّ سلمة (رضي اللّه عنها) قالت: سمعت رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم يقول: سمّي الناس مؤمنين من أجل علي و من لم يؤمن بعلي لم يکن مؤمنا في أمّتي و سمّي مختارا لأن اللّه اختاره و سمّي المرتضى لأن اللّه ارتضاه و سمّي عليا لم يسمّ أحد قبله باسمه».
[7]. معاني الأخبار، ص 58 – 62.