همسران موقت و ارث نبردن از یک دیگر

ملاک ازدواج در اسلام ارث بردن یا ارث نبردن زوجین از یکدیگر نیست و عدم ارث زن و شوهر از یکدیگر هیچ ضرری به اصل و صحت ازدواج نمی زند. ازدواج از نظر اسلام بر دو قسم است: دائم و موقت. متعه نکاحی است که در آن جهت تسهیل و شکل گیری آسان آن، بعضی از احکام ازدواج دائم نادیده گرفته شده است.[1] از جمله در این نکاح نفقه و ارث بین زن و شوهر وجود ندارد. پس طبیعی است که بین این دو نوع ازدواج تفاوت هایی باشد که ناشی از کاربرد هر کدام است. اما این که گفته می شود اگر مرد و زن، زن و شوهر باشند، باید از هم ارث ببرند، ولی در نکاح متعه از هم ارث نمی برند، پس این دو زن و شوهر نیستند، هیچ دلیلی از قرآن و روایات آن را تائید نمی نماید. قرآن در آیات ارث، فقط می فرماید: زن و شوهر از هم ارث می برند.[2] و این را می دانیم که حتی اگر اسلام ارث بین زوجین را به طور عام و کلی ثابت کرده باشد، با این که یک حکم الهی است ولی مانعی ندارد در بعضی از موارد با یک دلیل شرعی معتبر تخصیص خورده باشد، بنا براین وقتی اسلام می فرماید زن و شوهر از هم ارث می برند، منظور زن و شوهری است که با ازدواج دائم به عقد هم درآمده اند. اما بعد در روایات دیگری پیامبر (ص) و ائمه (ع) فرموده اند،[3] زن و شوهری که با ازدواج موقت به عقد هم درآیند از یک دیگر ارث نمی برند. همان طوری ادله شرعی در بعضی از صورت های عقد دائم نیز ارث بین زن و شوهر را نفی کرده است که به طور مثال به نمونه هایی از آن اشاره می کنیم:

1. در باب ارث ثابت است که اگر زنی با مردی ازدواج کند که در حال مرض است و با این مرض از دنیا برود، چنین زنی از همسر مریضش که با او نزدیکی نکرده است ارث نمی برد، البته مرد هم در این صورت از زنش ارث نمی برد.[4]

2. اگر زن قاتل شوهر خود باشد و یا مرد قاتل همسر خود باشد، قاتل ارث نمی برد.

آیا در چنین مواردی می توان گفت چون این دو زن از هم ارث نمی برند پس زن و شوهر شرعی نیستند.

شبیه این مثال ها را نیز می توان در ابواب دیگر فقهی پیدا کرد.

علاوه بر این که در نکاح متعه هم چنین نیست که اصلاً ارث میان زن و شوهر نباشد بلکه اگر زن و شوهر از ابتدا شرط کنند که از یک دیگر ارث ببرند باید به این شرط پای بند شوند؛ یعنی بهره و نصیبی از مال یک دیگر دارند.

محمد بن ابی نصر بزنطی از امام رضا (ع) روایت می کند که حضرت فرمود: نکاح متعه، هم در آن میراث است و هم بدون میراث منعقد می شود، اگر شرط شود که میراث بین زن و شوهر باشد، میراث ثابت است و اگر شرط نشود، ارث و میراث هم باقی نیست.[5]

[1]. طباطبائی، محمد حسین، المیزان، ج 15، ص 15، نرم افزار جامع التفاسیر.

[2]. مانند آیه 12 از سوره نساء.

[3]. معزی ملایری، اسماعیل، جامع احادیث شیعه، ج 26، ص 99.

[4]. مکی، لمعة الدمشقیه، باب میراث، میراث ازدواج، ص 427، انتشارات سمت، قانون مدنی، ماده 945.

[5]. جامع الاحادیث شیعه، ج 26، ص 99.