نیابت عام و غیبت کبری

شاخصه تعیین غیبت کبری در مقابل غیبت صغری به این است که نائبان امام زمان (علیه السلام) به طور خاص از طرف آن حضرت انتخاب نمی‌شوند، بلکه بر اساس رهنمودهای آن حضرت و شرایطی که بیان فرمودند نائبان آن حضرت انتخاب می‌شوند.

بر این اساس هنگامی‌که زمان رحلت ابو الحسن سمرى (نائب چهارم) فرا رسيد و مرگ وى نزديک شد به وى گفتند: چه كسى را جانشين خودتان قرار می‌دهيد؟ او در جواب توقيعى درآورد كه نوشته بود حق ندارد برای خود جانشین تعیین کند.[1] از این جا بود که غیبت کبری شروع شد.

امام صادق (عليه السّلام) فرمود: قائم دو غيبت دارد که يكى از آن دو كوتاه و ديگرى دراز مدّت است. در غيبت نخستين به‌جز خواصّ شيعه كسى جايگاهش را نمی‌داند و در غيبت دوم به‌جز خواصّ از نوكرانش (كه در دين او باشند)، كسى از جايگاه او اطّلاعى ندارد.[2]

بر همین اساس، امام زمان (علیه السلام) خطاب به سفیر چهارم (ابوالحسن علی بن محمد السمری) نوشتند: «… خداوند به برادرانت به‌دلیل  مصیبت از دست دادنت اجر بدهد، تو تا شش روز دیگر از دنیا خواهی رفت. کارهایت را جمع و جور کن و (در باره امر نیابت) به کسی وصیت نکن (کسی را تعیین نکن)؛ زیرا غیبت کبرا آغاز شده‌است …». [3]

بنابر این، نائبان عام بدون این‌که شخصاً از جانب امام (علیه السلام) مشخص شوند، با بیان اوصاف و نشانه‌هایی به مردم معرفی می‌شدند.

[1] . طبرسی، احمد بن علی، الإحتجاج على أهل اللجاج، ج ‏2، ص 477 و 478‏.

[2] . نعمانی، محمد بن ابراهيم‏، الغيبة، ترجمه: فهرى زنجانی، سید احمد، ص 196 و 197.

[3]. صدوق، محمد بن علی، كمال الدين و تمام النعمة، محقق / مصحح: غفارى، على اكبر، ج 2، ص 516.