نگاه به نامحرم

نگاه های حرام و آلوده به گناه

در آیات و روایات بسیاری به مردان و زنان مؤمن پیرامون نگاه به نامحرم سفارش شده است.

خداوند در قرآن کریم در باره نگاه به نامحرم فرموده است:

«قل للمؤمنین یغضوا من ابصارهم»[1]، به مؤمنان بگو: چشم های خود را از نگاه به نامحرم فرو گیرند.

«و قل للمؤمنات یغضضن من ابصارهن»[2]، و به زنان با ایمان بگو: چشم های خود را از نگاه به نامحرم فرو گیرند.

در روایات:

امام صادق (ع) نیز در این باره می فرماید: «نگاه به نامحرم، تیری از تیرهای مسموم شیطان است و چه بسا یک نگاهی که حسرتی طولانی بر جای گذارد».[3]

نگاه حرام در شرع مقدس عبارت است از: نگاه مرد به بدن زن نامحرم (به جز صورت و دست ها تا مچ)؛ خواه با قصد لذت و شهوت باشد یا بدون آن و نیز نگاه به صورت و دست ها اگر با قصد شهوت یا ترس افتادن به حرام باشد. همچنین نگاه زن به مرد نامحرم (به جز صورت، گردن و دست ها و مقداری از پا) [4]؛ خواه با قصد باشد یا بدون آن و نیز به مواضع یاد شده، اگر با قصد شهوت یا ترس افتادن به حرام باشد.

برای روشن تر شدن موضوع، اقسام نگاه های ممنوع و حرام را ذکر می کنیم:

نگاه های حرام عبارتند از:

1. نگاه به چهره آرایش کرده زن.
2. نگاه به زیور آلات زن.
3. نگاه به عکس بی حجاب زن آشنا.
4. نگاه با ریبه (ترس افتادن به حرام).
5. نگاه به بدن مرد نامحرم (به جز صورت و دست ها)، البته در این مسئله بین مراجع اختلاف نظر وجود دارد که در پا نوشت شماره 4 بیان شد.
6. نگاه به تمام بدن زن نامحرم (به جز صورت و دست ها تا مچ).
7. نگاه هوس آلود (هرچند به صورت و دست ها و یا به بدن هم جنس).[5]

توجه به دو استفتای زیر در روشن تر شدن مطلب به ما کمک می کند:

س1: شخصی قصد ازدواج دارد، آیا می تواند بدون قصد لذت به چهره و موی خانم ها (مثلاً در خیابان) نگاه کند، تا یکی را بپسندد و بعد از او خواستگاری کند؟

ج: همۀ مراجع: این نوع نگاه ها جایز نیست.[6]

تبصره: نگاه به بدن زن، به منظور ازدواج با او شرایطی دارد و پرسش یاد شده، خارج از این موارد است.

س2: آیا نگاه به برجستگی های بدن زن نامحرم از روی لباس و مانتو جایز است؟

ج: همۀ مراجع: اگر با قصد لذت باشد و یا بترسد که به گناه بیفتد، نگاه به این مواضع جایز نیست.[7]

با تأمل در استفتاءات فوق در می یابیم، زمانی که با قصد ازدواج و حتی بدون قصد لذت نگاه کردن به چهره و موی خانم ها و نیز نگاه به برجستگی های بدن زن نامحرم از روی لباس و مانتو جایز نیست. نگاه هوس آلود و با قصد لذت جنسی به مواضع ممنوع و حتی جایز نامحرم، به طریق اولی حرام خواهد بود.

معنای ریبه و مفسده در حکم نگاه به نامحرم

کلمۀ “ریبه” از ریشه “ریب” به معنای شک و گمان است. بعضی آن را به معنای اضطراب و تزلزل قلب معنا کرده اند که از آثار شک است. در کتاب های فقهی به معنای ترس از واقع شدن در حرام می باشد.[8]

تلذذ يعنى لذت بردن، و نگاه از روى تلذذ يعنى نگاه به قصد لذت بردن. اما ریبه يعنى خصوصيت نگاه کننده و نگاه شده مجموعاً طورى است كه خطرناك است و ترس است كه لغزشى به دنبال نگاه کردن به وجود آيد؛ به این جهت در دین مقدس اسلام در ارتباط با معاشرت زن و مرد برای حفظ خانواده و اجتماع دستوراتی آمده است که ما به عنوان یک مسلمان ملزم به رعایت آن هستیم.

در مسئلۀ جواز نگاه، بدون تردید اگر نظر از روى «تلذّذ» يا «ريبه» باشد، حرام است.

در قرآن کریم به مردان مسلمان دستور می دهد که هنگام روبرو شدن با زنان نامحرم دیدگان خود را ببندند: “وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا يُبْدينَ زينَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلى‏ جُيُوبِهِنَّ وَ لا يُبْدينَ زينَتَهُنَّ …”؛[9] و به زنان مؤمن بگو كه چشمان خويش فروگيرند و شرمگاه خود نگه دارند و زينت هاى خود را جز آن مقدار كه پيداست آشكار نكنند و مقنعه‏هاى خود را تا گريبان فروگذارند و زينت هاى خود را آشكار نكنند، جز براى شوهر خود يا پدر خود يا پدر شوهر خود يا پسر خود يا پسر شوهر خود يا برادر خود يا پسر برادر خود، يا پسر خواهر خود يا زنان همكيش خود، يا بندگان خود … .

در شأن نزول این آیه از امام باقر (ع) روایت شده است: “روزی در هوای گرم مدینه زن جوان زیبایی در حالی که طبق معمول روسری خود را به پشت گردن انداخته و دور گردن و بناگوشش پیدا بود، از کوچه عبور می کرد، مردی از اصحاب رسول خدا از طرف مقابل می آمد، آن منظره، سخت نظر او را جلب کرد و چنان غرق تماشای آن زن زیبا شد که از خودش و اطرافش غافل گشت و جلوی خودش را نگاه نمی کرد، آن زن وارد کوچه ای شد و جوان با چشم خود او را دنبال می کرد، همان طور که می رفت ناگهان استخوان یا شیشه ای که از دیوار بیرون آمده بود به صورتش اصابت کرد و صورتش را مجروح ساخت، وقتی به خود آمد که خون از سر و صورتش جاری شده بود. با همین حال به حضور پیامبر رفت و ماجرا را به عرض رساند.[10] این جا بود که آیه حجاب نازل شد”. گفته اند آن چه سبب شد جوان مجذوب آن زن شود، نگاه همراه با لذت بود.

این موضوع نیز بدیهی است که انسان نباید در راهی گام بردارد که به احتمال قوی سرانجامش به گناه می انجامد. بر این اساس نگاهی که سرانجامش ارتباط حرام باشد، نیز با عنوان “نگاه ریبه آلود” ممنوع خواهد بود.

آثار نگاه با لذّت و شهوت به نامحرم

برای تبیین موضوع آثار نگاه شهوانی بحث را در ضمن چند نکته مطرح می کنیم:

1. بد حجابی و بی حجابی زنان علاوه بر این که خود یک گناه است، زمینه گناه دیگران را نیز فراهم می کند، اما این نکته دلیل نمی شود که مردان نامحرم مجاز باشند به آنها نگاه های هوس آلود و شهوانی داشته باشند.! بلکه هر انسان بالغ و عاقلی خود پاسخ گوی اعمال خود می باشد؛ چرا که انسان دارای اختیار است و می تواند با وجود مهیّا بودن زمینه های گناه خود را کنترل کرده و مرتکب گناه نشود. چنان که بسیاری از افراد مؤمن به ویژه جوانان مؤمن در روز با موارد زیادی از این صحنه ها مواجه می شوند، ولی از آنها چشم برداشته و مرتکب گناه نمی شوند.

2. هر گناهی دارای آثار منفی مخصوصی است. نگاه به زنان نامحرم از روی لذّت و شهوت هم، آثار منفی در زندگی فردی و اجتماعی انسان به جا می گذارد. به عنوان نمونه، به برخی از آنها از نگاه روایات اشاره می شود:

امام علی (ع) می فرمایند:«هر کس چشم خویش را آزاد گذارد، همیشه اعصابش ناراحت است».[11]

امام صادق (ع) نیز در این باره می فرمایند: «نگاه به نامحرم، تیری از تیرهای مسموم شیطان است و چه بسا یک نگاهی حسرتی طولانی بر جای گذارد».[12]

و هم چنین آن حضرت فرمودند:«نگاه پیاپی [به نامحرم]، بذر شهوت را در دل می افشاند و همین امر برای هلاکت بیننده اش کافی است».[13]

3. اگر کسی در دوران قبل از ازدواج به زنان نامحرم نگاه از روی لذّت و شهوت نماید و از این کار توبه نکرده و ادامه دهد، ممکن است در دوران بعد از ازدواج نیز نگاه های حرام او استمرار داشته و چه بسا بیشتر شود که تأثیر منفی آن در محبت متقابل بین او و همسرش غیر قابل انکار است و حتی ممکن است منجر به اختلاف و جدایی شود.

برای آگاهی بیشتر به نمایه های زیر مراجعه شود:

گناه و آثار آن؛ سؤال 204 (سایت اسلام کوئست: 1073).

اسلام و ارتباط سالم بین دختر و پسر؛ سؤال 1044 (سایت اسلام کوئست: 1110).

اختلاط در دانشگاه ها؛ سؤال 4969 (سایت اسلام کوئست: 5225).

قانون حجاب و دلایل اجبار در اجرای آن؛ سؤال 1174 (سایت اسلام کوئست: 1177).

و همچنین برای دانستن «پیامدهای نگاه به نامحرم» به «پایگاه حوزه نت» مراجعه شود.

فتوای امام خمینی (ره) در بارۀ نگاه کردن به زن نامحرم

فتوای امام خمینی(ره) دربارۀ نگاه به زنان:

” نگاه كردن مرد به بدن زن نامحرم چه با قصد لذّت و چه بدون آن حرام است. و نگاه كردن به صورت و دست ها اگر به قصد لذّت باشد حرام است، ولى اگر بدون قصد لذت باشد مانعى ندارد و نيز نگاه كردن زن به بدن مرد نامحرم حرام مى‏باشد و نگاه كردن به صورت و بدن و موى دختر نابالغ اگر به قصد لذّت نباشد و به واسطه نگاه كردن هم انسان نترسد كه به حرام بيفتد اشكال ندارد، ولى بنا بر احتياط بايد جاهايى را كه مثل ران و شكم معمولًا مى‏پوشاند نگاه نكند.”[14]

و در مورد زنان غیر مسلمان فرموده اند:

” اگر انسان بدون قصد لذّت به صورت و دست هاى زن هاى اهل كتاب؛ مثل زن هاى يهود و نصارا نگاه كند در صورتى كه نترسد كه به حرام بيفتد اشكال ندارد.”[15]

نگاه کردن به آلت تناسلی زن و مرد

این موضوع باید هم از جهت حکم فقهی و هم از نظر آثار و مجازات های این نگاه ها مورد بحث قرار گیرد :

الف: از نظر حکم فقهی:

آلت تناسلی و مخرج غائط  اصطلاحاً “عورت” گفته می شود. امام خمینی (ره) در بیان مراد از عورت مرد فرموده اند: ” عورت مرد كه در نماز واجب است به پوشاند همان مقدارى است كه نگاه كردن به آن حرام است، يعنى پشت و پيش او كه عبارت از دبر و آلت رجوليت و بيضتين باشد، واجب است بپوشاند.[16]

از نظر اسلام نگاه كردن مرد به بدن زن نامحرم (به جز صورت به مقداری که واجب است در وضوء شسته شود و دست ها تا مچ) حرام است حتی اگر به آلت تناسلی او نگاه نکند. هم چنین نگاه به عورت ديگرى حرام است و فرقی نمی کند که زن به عورت زن یا مرد نگاه کند یا مرد به عورت مرد یا زن نگاه کند در هر صورت نگاه کردن حرام است و تنها دو مورد استثناء شده است:

1. زن و شوهر مى‏توانند به تمام بدن يك ديگر نگاه كنند. بنابر فتوای امام خمینی(ره): “نگاه كردن به عورت ديگرى حرام است، اگر چه از پشت شيشه يا در آيينه يا آب صاف و مانند اينها باشد و احتياط واجب آن است كه به عورت بچه مميز هم نگاه نكنند، ولى زن و شوهر مى‏توانند به تمام بدن يك ديگر نگاه كنند.[17]

2. نگاه کردن پزشک به عورت فرد مریض برای معالجه:

بنابر فتوای امام خمینی (ره) : ” اگر انسان براى معالجه كسى ناچار شود كه به عورت او نگاه كند بنابر احتياط واجب بايد آيينه را در مقابل گذاشته و در آن نگاه كند، ولى اگر چاره‏اى جز نگاه كردن به عورت نباشد اشكال ندارد.[18]

اگر مراد از باسن بالای ران و غیر موضع خروج مدفوع باشد زن می تواند به باسن زن دیگر بدون قصد شهوت نگاه کند و مرد نیز می تواند بدون قصد شهوت به باسن مرد دیگر نگاه کند. [19]

نگاه کردن پزشک مرد به زن و بر عکس برای معالجه

در باره نگاه کردن پزشک مرد به زن و بر عکس برای معالجه و شائبه منافات داشتن آن با کرامت پزشک باید گفت: این که در اسلام چنین محدودیت هایی اعمال می شود در چهارچوب جهان بینی اسلام و مصالح و مفاسدی که در نظر می گیرد قابل بیان است. این محدودیت ها ربطی به کرامت انسان ندارد و موجب نقص بر کسی نیست. خود پیامبر اسلام(ص) نیز موظف به رعایت قانون اسلام بود، زنان زیادی به ایشان رجوع می کردند، ولی برای بیان مشکلات و خواسته های خود، رعایت شؤون اسلامی را به خوبی رعایت می کردند و خود پیامبر گرامی آنان را به این کار تشویق می کرد. این برخورد بزرگان دین، هرگز با کرامت و شرافت آنان تنافی ندارد بلکه همه موظف به رعایت آن هستند. علاوه بر این که، اسلام مطلق معالجه توسط جنس مخالف را نفی نکرده است بلکه اگر در مواردی پزشک متخصصی که بتواند به خوبی بیماری را درمان کند وجود نداشته باشد می توان به پزشک زن (برای مردان) و پزشک مرد (برای زنان) مراجعه کرد.

در پایان به حکم شرعی آن نیز اشاره می کنیم:

واضح است که دکتر به مریض محرم نیست و دکتر مرد برای زنان و دکتر زن برای مردان، فرقی با دیگر نامحرمان ندارند. رجوع زن به دکتر مرد تنها در صورتی جایز است که ضرورت ایجاب کند[20] و در غیر این صورت زن نمی تواند پیش دکتر مرد برود.[21]

برای مطالعه بیشتر به نمایه زیر مراجعه نمایید:

سؤال 6064 (سایت اسلام کوئست: 6242) (دیدن اندام جنسی زن برای پزشک زن).

راه درمان نگاه به فیلم های مستهجن

در هر زمان، شیاطین، دام هایی برای به انحراف کشاندن اشخاص و خانواده های صالح، گسترده اند که با توجه به شرایط زمان ما و پیشرفت تکنولوژی شکل جدیدی پیدا کرده است و در همه جای دنیا این مهم دیده می شود. در این میان، سهم کشور های غربی و آمریکا بیشتر است. اشخاص و خانواده های متدّین اگر مجبور به زندگی در چنین کشورهایی هستند، باید توجه داشته باشند که حفظ خود و زندگی و خانواده از شرّ این موانع سعادت و رستگاری، کار بسیار سخت و دشواری است، اما بسیار با ارزش است؛ زیرا یک نوع جهاد ،بلکه بالاترین نوع جهاد در راه خدا است که نیاز به استقامت و پافشاری دارد، و با استعانت از خداوند حتماً نتیجه مطلوب و خدا پسندانه نصیب انسان می شود. خداوند درباره چنین افرادی می فرماید: «بر کسانی که گفتند: پروردگار ما خدا است و ( در راه او ) استقامت و پایداری ورزیدند، فرشتگان نازل می شوند که مترسید و غمگین مباشید ».[22]

در این مورد باید توجه داشت که برای از بین بردن هر دردی اول باید عامل آن درد را شناخت. گاهی چند عامل توأمان در ایجاد یک درد دخیل اند؛ مثلاً محیط بی بند و بار و دسترسی آسان، ارضا نشدن غریزۀ جنسی در رابطه مشروع، ضعیف شدن ایمان و گرایش به لذات دنیایی نامشروع و… از عواملی اند که می تواند فرد را به سمت گناه سوق دهد. انسان باید با زیرکی و تحلیل علمی و البته غیر مستقیم علت درد را دریابد و آن گاه به درمان آن اقدام نماید؛ از این رو به اجمال و کلی برای مبارزه با این گونه مشکلات نکاتی را بیان می کنیم امید آن که سودمند باشد:

1. درخواست خالصانه از خداوند.

2. ارتباط بیشتر با اشخاص متدیّن و با ایمان.

3. داشتن برنامۀ مستمر برای شنیدن کلام دانشمندان دینی و آگاه شدن با معارف عالی اسلام.

4. تذکر و یادآوری عزت، وقار و ارزش والای انسان مؤمن و پرهیزکار ،به ویژه انسان های مؤمنی که در چنین جوامعی زندگی می کنند و هم رنگ جماعت نمی شوند و در مسیر صحیح و اسلامی قدم برمی دارند. و یادآوری این که گناه و معصیت ارزش و عزت انسانی را نابود می کند.

5.تذکر عواقب سوء و ناگوار دیدن این گونه از فیلم ها (بدبینی ،عدم اعتماد ، کشیده شدن به انحرافات بعدی)، و بیان این که اوّلاً دیدن چنین صحنه هایی هم از نظر اسلام حرام است.[23] و علت حرمت، وجود ضررها و مفاسدی است که یک نگاه مسموم ممکن است به دنبال داشته باشد.

6.پر کردن وقت هایی که احتمال دیدن این فیلم ها می رود با برنامه های مورد علاقه.

---

[1]. نور، 30.

[2]. نور، 31.

[3]. بحار، ج 101، ص 40.

[4]. در این باره بین مراجع تقلید وحدت نظر وجود ندارد. به سؤال و استفتای ذیل توجه فرمایید:

سؤال: حکم نگاه کردن زن به بازو و آرنج مرد نامحرم چیست؟

پاسخ:

امام، خامنه ای، صافی: جایز نیست.

بهجت: بنابر احتیاط واجب جایز نیست.

تبریزی ، سیستانی، فاضل، مکارم، نوری و وحید: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه باشد، اشکال ندارد. نک: رساله دانشجویی، احکام نگاه، ص 202.

[5]. نک: رساله دانشجویی، احکام نگاه، ص197.

[6]. مکارم، تعلیقات علی العروة، م 26، و استفتاءات، ج 1، س 816؛ فاضل، تعلیقات علی العروة، ج 2، النکاح، م 26؛ صافی، هدایة العباد، ج 2، النکاح، م 28؛ امام، تحریر الوسیلُة، ج 2، النکاح، م 28؛ سیستانی، منهاج الصالحین، ج 2، النکاح، م 28؛ تبریزی، صراط النجاة، ج 6، م 948؛ دفتر: وحید. رساله دانشجویی، احکام نگاه، ص201.

[7]. ر.ک: امام، استفتاءات، ج 3، (احکام حجاب)، س 27؛ سیستانی، sistano.org، (حجاب)، س 5؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 708؛ مکارم، استفتاءات، ج 2، س 153 و 1023؛ نوری، استفتاءات، ج 2، س 679؛ تبریزی، صراط النجاة، ج 1، س 907؛ صافی، جامع الاحکام، ج 2، س 1694 و 1729؛ خامنه ای، استفتاء، س 618 و 559؛ العروة الوثقی، ج 1، م 16 و دفتر: وحید و بهجت. رساله دانشجویی، احکام نگاه، ص 202.

[8]. مکارم، ناصر، استفتائات جدید، ج1، ص 56، سؤال 122، انتشارات مدرسۀ امام علی بن ابی طالب، قم، 1427 هـ ق.

[9]. نور، 30.

[10] فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ج 5، ص 230؛ مجموعه آثار، مرتضی مطهری، ج 19، ص 485.

[11] . ثقة الاسلام كلينى، كافي، ج 8، ص 23، دار الكتب الإسلامية، تهران، 1365 ش.

[12]. مجلسى، محمدباقر، بحار الأنوار، ج 101، ص 40، مؤسسة الوفاء بيروت، لبنان، 1404 ق.

[13] . شيخ صدوق، من لا يحضره الفقيه، ج 4، ص 18، ح 4970، انتشارات جامعه مدرسين قم، 1413 ق.

[14]توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج‏2، ص: 485، مسأله 2433.

[15] توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج‏2، مسأله 2434.

[16]. امام خميني، نجاة العباد، ص 91، م 3.

[17]. امام خميني، توضيح المسائل (محشى)، ج ‏2، ص 489، م 2436.

[18]. همان، ج ‏2، ص 491، م 2442.

[19]. همان، ج‏2، ص 490، م 2438: “مرد نبايد با قصد لذّت به بدن مرد ديگر نگاه كند  و نگاه كردن زن هم به بدن زن ديگر با قصد لذّت حرام است‏.

[20]. امام خميني، توضيح المسائل (محشى)، ج ‏2، ص 929.

[21]. با استفاده از سوال 10634 (سایت اسلام کوئست: 10453) (محرم بودن دکتر).

[22]. فصلّت، 30.

[23]. نظر مراجع محترم تقلید در بارۀ نگاه کردن به فیلم های مبتذل این است:

همۀ مراجع (به جز آیت ا.. تبریزی و آیت ا..سیستانی ) ؛ باتوجه به این که دیدن این گونه فیلم ها به طور معمول شهوت برانگیز و مقدمۀ ارتکاب گناه می باشد نگاه به آنها حرام است، اجوبۀ استفتاءات، س 1187،جامع الاحکام، ج 2،س 1717 و 1605.

آیت ا…سیستانی : اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه نیز باشد ، بنابر احتیاط واجب، نگاه به زنان جایز نیست.(  (sistani.org