نژاد (نسب)، ملیت، زبان و مذهب حاکمان صفوی

صفویه، سلسله‌ای از حاکمان ایرانی (حک ۹۰۷ – ۱۱۳۵ قمری) هستند که در مورد منشأ عربی، ترکی، کردی و ایرانی بودن این خاندان میان محققان اختلاف نظر وجود دارد. نخستین فرد این دودمان که اطلاعات اندکی در باره وی وجود دارد، فیروزشاه بن زرین کلاه است که در سده پنجم هجری در ناحیه اردبیل می‌زیسته است.[1] نسب صفویه به به شیخ صفی‌الدین اردبیلی در قرن هفتم می‌رسد که بنابر نقل «حبیب السیر»، نسب وی به امام هفتم امام کاظم (علیه السلام) منتهی می‌شود. این نسب از شاه اسماعیل این‌گونه معرفی شده است: «ابوالمظفر شاه اسماعیل بن سلطان حیدر بن سلطان جنید بن شیخ ابراهیم بن خواجه علی بن شیخ صدرالدین موسی بن قدوه اولیاء آفاق شیخ صفی الدین اسحاق بن شیخ امین الدین جبرئیل بن شیخ صالح بن قطب الدین بن صلاح الدین رشید بن محمد الحافظ لکلام الله بن عوض الخاص بن فیروز شاه زرین کلاه بن محمد بن شرف‌شاه بن محمد بن حسین بن محمد بن ابراهیم بن جعفر بن محمد بن اسماعیل بن محمد بن احمد الاعرابی بن ابومحمد القاسم بن ابی القاسم حمزة بن الإمام الهمام موسی الکاظم (علیه السلام)».[2]

برخی پژوهش‌گران معاصر، در سیادت این خاندان و تشیع شیخ صفی‌الدین تردید کرده‌اند. این دسته معتقد هستند که در کتاب‌های رجالی و نسب‌نامه بزرگان و صوفیان پیش از دوران صفوی به ویژه نسخه‌های قدیمی‌تر، ذکری از سیادت و تشیع شیخ صفی‌الدین نیامده است،[3] بلکه نسبت سلاطین صفوی از طرف مادر به امرای یونانی طرابوزان و از طرف پدر به امرای ترکمان آق‌قویونلو می‌پیوندد.[4]

زبان رسمی آنان، فارسی، مذهبشان شیعه اثناعشری و پیرو طریقتی صوفیانه بودند.[5]

[1]. ولایتی، علی اکبر، پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران، ص 954.

[2]. خواند امیر حسینی، غیاث الدین بن همام الدین، تاریخ حبیب السیر، مقدمه:‌ همایی، جلال الدین، زیر نظر: دبیرسیاقی، محمد، ج 4، ص 409 و 410؛ همچنین ر.ک: مجدی، محمد بن ابی طالب، زینت المجالس، ص ۹۷۶ و 977.

[3]. تمیم داری، احمد، عرفان و ادب در عصر صفوی، ج 1، ص 21؛ اقبال آشتیانی، عباس، تاریخ ایران از صدر اسلام تا انقراض قاجاریه، ص 404.

[4]. تاریخ ایران از صدر اسلام تا انقراض قاجاریه، ص 404.

[5]. ویکی پدیا، «ایران صفوی».