کپی شد
نواب، سفراء و وکلاء
نايبان خاص[1] حضرت مهدى (علیه السلام) در دوران غيبت صغرى، چهار تن از اصحاب با سابقه امامان پيشين و از علماى پارسا و بزرگ شيعه بودند كه «نوّاب اربعه» ناميده شدهاند. اينان به‌ترتيب زمانى عبارت بودند از:
2. –محمد بن عثمان عمری.
4. –علی بن محمد سمری.
البته امام زمان (عليه السلام) وكلاى ديگرى نيز در مناطق مختلف؛ مانند: بغداد، كوفه، اهواز، همدان، قم، رى آذربايجان، نيشابور داشته‌اند كه يا به‌وسيله اين چهار نفر، كه در رأس سلسله مراتب وكلاى امام قرار داشتند، امور مردم را به‌عرض حضرت مىرساندند[2] و از سوى امام در مورد آنان «توقيع»هايى[3] صادر مىشده است،[4] يا آن‌گونه كه بعضى از محققان احتمال دادهاند، سفارت و وكالت اين چهار نفر، وكالتى عامّ و مطلق بوده، ولى ديگران در موارد خاصى وكالت و نيابت داشته‌اند.[5] از گروه دوم؛ شخصیت‌هایی مانند محمد بن جعفر اسدى، احمد بن اسحاق اشعرى قمى، ابراهيم بن محمد همدانى، احمد بن حمزة بن اليسع،[6] محمد بن ابراهيم بن مهزيار،[7] حاجز بن يزيد، محمد بن صالح،[8] ابو هاشم داود بن قاسم جعفرى، محمد بن على بن بلال، عمر اهوازى، و ابو محمد وجنائى را می‌توان نام برد.[9]
[1]. در آن روزگار، به‌جاى «نيابت» و «نواب» بيشتر تعبير «سفارت» و «سفرا» به‌كار برده مىشد.
[2]. چنان‌كه طبق نقل شيخ طوسى، حدود ده نفر در بغداد به نمايندگى از طرف محمد بن عثمان فعاليّت مىكردند؛ طوسی، محمد بن حسن، الغيبة للحجة، محقق / مصحح: تهرانى، عباد الله و ناصح، على احمد، ص 225.
[3]. توقيع به‌معناى حاشيه نويسى است و در اصطلاح علماى شيعه به نامهها و فرمان‌هايى كه در زمان غيبت صغرى از طرف امام به شيعيان مىرسيده، توقيع گفته مىشود.
[4]. صدر، صدر الدین، المهدى، به اهتمام خسروشاهی، باقر، ص 189.
[5]. امين، سيد محسن، أعيان الشيعة، ج 2، ص 48.
[6]. الغيبة للحجة،ص 257، 258.
[7]. كلينى، محمد بن یعقوب، كافى، محقق / مصحح: غفارى، على اكبر و آخوندى، محمد، ج 1، ص 518.
[8]. همان، ص 521.
[9]. طبرسى، فضل بن حسن، اًعلام الورى، ص 444.