نمونه هایی از جمود اخباریان

درباره جمود اخباریان در احکام شرعی و معارف دینی، نمونه هایی گزارش شده که به بعضی از آنها در ذیل اشاره می شود:

1. در احادیث آمده است: «الْفَرْقُ بَینَ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُشْرِكِینَ التَّلَحِّی بِالْعَمَائِمِ؛‌[1] فرق بین مسلمانان و مشركان، در تلحّى عمامه (گوشه عمامه را از زیر چانه رد كردن) است».

عده‏اى از اخباریان به این حدیث و امثال آن تمسک کرده مى‏گویند: همیشه‏ باید تحت الحنک[2] افتاده باشد؛ زیرا در متن این حدیث دستور تحت الحنک انداختن رسیده و حرف زدن در اطراف آن و نظر دادن و اجتهاد نمودن، ممنوع و نوعی فضولى است، ولى مرحوم ملامحسن فیض با این که به اجتهاد خوشبین نبوده، در «وافى»،[3] از باب اجتهاد مى‏گوید: در قدیم، مشرکان شعارى داشتند که تحت الحنک را به بالا مى‏بستند و نام این عمل را «اقتعاط»[4] مى‏گذاشته‏اند. اگر کسى این کار را مى‏کرد معنایش این بود که من جزو آنها هستم. این حدیث دستور مبارزه و عدم پیروى از آن شعار را مى‏دهد، ولى امروز دیگر آن شعار از بین رفته، پس موضوعى براى این حدیث باقى نیست. حالا برعکس؛ چون همه تحت الحنک را به بالا مى‏بندند اگر کسى تحت الحنک را در زیر چانه چرخ بدهد لباس شهرت مى‏شود و از لباس شهرت نهی شده است.[5]

2. از وحید بهبهانى[6] نقل شده که گفته است: زمانی هلال ماه شوّال به تواتر برای من ثابت شد؛ زیرا افراد زیادی آمدند و گفتند ما ماه را دیدیم، و از این راه براى من یقین حاصل شد؛ لذا به عید فطر حکم کردم. یکى از اخباری ها به من اعتراض کرد که تو خودت ندیده‏اى و اشخاص مسلّم العدالة هم شهادت نداده‏اند، چرا حکم کردى؟ گفتم: متواتر است و از تواتر براى من یقین پیدا شد. گفت: در کدام حدیث وارد شده که تواتر حجت است؟!.[7]

همچنین ایشان مى‏گوید: جمود اخباری ها تا این حدّ است که اگر فرضاً مریضى پیش یکى از ائمه رفته باشد و آن امام به او فرموده باشد آب سرد بخور، اخباری ها به همه مریض هاى دنیا خواهند گفت: هر وقت مریض شدید و هر مرضى پیدا کردید علاجش آب سرد است، فکر نمى‏کنند که این دستور مخصوص حال آن مریض بوده نه همه مریض ها.[8]

3. معروف است که بعضى اخباری ها دستور مى‏دادند که به کفن میت، به این صورت شهادتین بنویسند: «اسماعیلُ یشْهَدُ انْ لا الهَ الَّا اللَّهُ؛ یعنى اسماعیل شهادت مى‏دهد به وحدانیت خدا». حال، چرا شهادت را به نام اسماعیل بنویسند؛ زیرا در حدیث وارد شده که حضرت صادق (علیه السلام) در کفن فرزندشان اسماعیل به این عبارت نوشته بودند.

این گروه از اخباری ها فکر نمى‏کردند که اگر در کفن اسماعیل این‏طور نوشتند؛ چون اسم او اسماعیل بوده، حال که مثلًا شخصی به نام حسن مرده، چرا اسم خودش را ننویسیم و اسم اسماعیل را بنویسیم؟! اخباری ها مى‏گفتند: اینها اجتهاد و اعمال نظر و اتکاء به عقل است، ما اهل تعبد و تسلیم و قال الباقر (علیه السلام) و قال الصادق (علیه السلام) مى‏باشیم و از پیش خود نظر نمى‏دهیم!.[9]

4. به نظر برخی از اخباری ها، پوشیدن هر لباس جز آن چه ائمه (علیهم السلام) می پوشیدند، حرام است؛ اما به نظر شیخ یوسف بحرانی این، جهل محض است.[10]

5. سید نعمت الله جزائری می گوید: در مسجد جامع شیراز، میان یکی از عالمان اصولی (شیخ جعفر بحرانی) و یکی از عالمان اخباری (صاحب جوامع الکلم) دربارۀ فهم قرآن گفت و گو در گرفت. عالم اصولی گفت: آیا برای فهم «قل هو الله احد» نیز به حدیث نیازمندیم؟ عالم اخباری گفت: آری ما معنای احدیت و تفاوت «احد» و «واحد» و مانند آنها را جز با اخبار نمی دانیم.[11]