نقد دیدگاه شیخیه درباره بدن پیامبر و اهل بیت (علیهم السلام) در قبر

در نقد دیدگاه شیخیه درباره بدن پیامبر  و اهل بیت (علیهم السلام) در قبر، می توان به نکات ذیل اشاره نمود:

1. بر طبق آموزه‌های اسلام، بعد از این که انسان از دنیا رفت، واجب است بدن او را، بعد از رعایت آداب شرعیه‌ای همچون انجام غسل و کفن و نماز و… در قبر بگذارند. این بدن دنیوی، بعد از مدتی در قبر به طور طبیعی متلاشی خواهد شد، اما در مورد عده‌ای از انسان ‌ها استثناء وجود دارد، که بدن دنیوی آنها در قبر، تا روز حشر سالم می‌ماند و از بین نمی‌رود. در این خصوص روایاتی در وسائل شیعه و دیگر کتب روائی معتبر وجود دارد، که بیانگر این مطلب هستند که بدن پیامبر اکرم و اهل بیت و انبیاء (علیهم السلام) و بعضی از مؤمنان در قبر نمی‌پوسد و مراد از بدن، بدن دنیوی آنها است. در ذیل به چند مورد اشاره می‌کنیم:

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می‌فرمایند: «همانا خداوند متعال بر زمین حرام نموده كه اجساد انبیا را بخورد، پس نبی خدا زنده است و روزی داده می‌شود».[1]

امام صادق (علیه السلام) فرمود: «خداوند عزوجل، استخوان های ما را بر زمین حرام فرموده، و گوشت های ما را بر کرم ها حرام فرموده که چیزی از آن را بخورند».[2]

یا این که امیرالمؤمنین  علی (علیه السلام) در نهج البلاغه می‌فرمایند: «أَیهَا النَّاسُ خُذُوهَا عَنْ خَاتَمِ النَّبِیینَ (صلی الله علیه و آله) إِنَّهُ یمُوتُ مَنْ مَاتَ مِنَّا وَ لَیسَ بِمَیتٍ وَ یبْلَى مَنْ بَلِی مِنَّا وَ لَیسَ بِبَالٍ؛‏[3] اى مردم! این حقیقت را از خاتم پیامبران (صلّى اللّه علیه و آله) بگیرید كه فرمود: «كسانى كه از ما مى‏میرند، در حقیقت نمرده‏اند و آن كس كه از ما جسدش كهنه شده، در واقع كهنه نشده است».

آیت الله مکارم شیرازی در شرح این جمله می نویسد:

این كه در جمله بالا مى‏فرماید: مردگان ما مرده نیستند و با گذشت زمان، آثار كهنگى در آن ظاهر نمى‏شود، گاه به معناى حقیقى تفسیر شده است كه واقعا جسد «اولیاء اللّه» در قبرها تر و تازه مى‏ماند و آنها از نوعى حیات و زندگى بهره‏مندند، به این گونه كه سخن گویندگان را مى‏شنوند و به سلام آنها پاسخ مى‏گویند و حیاتى شبیه حیات شهیدان راه خدا دارند، كه قرآن درباره آنها فرموده: «وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یرْزَقُونَ؛[4] اى پیامبر! هرگز گمان مبر كسانى كه در راه خدا كشته شدند، مردگانند، بلكه آنها زنده‏اند، نزد پروردگارشان روزى داده مى‏شوند». بنابراین، جمله «یموت» به معناى مرگ ظاهرى است و جمله «لیس بمیت» به معناى عدم مرگ واقعى است و همچنین جمله ‏هاى «یبلى» و «لیس ببال».

بعضى نیز گفته‏اند: منظور از «حیات» و «عدم كهنگى» در این جا معناى مجازى آن است، یعنى آثار و تعلیمات آن بزرگواران در میان مردم، تا پایان دنیا وجود دارد، گویى آنها همیشه زنده‏اند، شبیه آن چه در روایت «كمیل» در اواخر «نهج البلاغه» آمده، كه درباره علماى راستین مى‏فرماید: «أعیانهم مفقودة، و أمثالهم فی القلوب موجودة؛ شخص آنان از میان مردم مى‏روند، امّا وجود معنوى آنها در درون دلها است».[5]

این احتمال نیز داده شده است كه منظور از «حیات» در اینجا همان حیات برزخى است، كه ارواح، در قالب‏هاى لطیف مثالى در جهان برزخ وجود دارند، ولى با توجّه به این كه این مسئله مخصوص امامان و نخبگان از اولیاء اللّه نیست، بعید به نظر مى‏رسد.

از میان این چند احتمال، احتمال اوّل صحیح‏تر به نظر مى‏رسد و البتّه این نوع حیات چیزى فراتر از حیات شهیدان مى‏باشد؛ چرا كه به مصداق‏ «تسمع كلامی و تردّ سلامی»،[6] آنها همواره سخنان ما را مى‏شنوند و به سلام ما پاسخ مى‏گویند و رابطه آنها با این جهان برقرار است.[7]

در خصوص حضرت رقیه (سلام الله علیها) نیز نقل شده است، که جنازۀ دنیوی ایشان بعد از قرن‌ها سالم مانده و در قبر نپوسیده است و به مدت سه روز بر روی دستان جناب سید ابراهیم بود تا قبر ایشان تعمیر گردید.[8] نیز در خصوص قطب‌الدین راوندی، که یکی از علمای بزرگ عالم تشیع است، به طور متواتر نقل شده، که جنازۀ دنیوی ایشان در قبر سالم مانده است و آیت ‌الله اراکی نیز این مطلب را تأیید کرده‌اند. این محدث بزرگ در سال ۵۷۳ ق، در شهر مقدس قم از دنیا می‌رود و جنازه‌اش را در حرم حضرت معصومه (سلام الله علیها) دفن می‌کنند. هشت قرن بعد، وقتی که حرم مطهر در دست تعمیر و توسعه بود، با جنازه سالم ایشان مواجه می‌شوند.[9]

2. آن چه عجیب و در خور تأمل است، این است که چگونه شیخیه به الفاظ نامأنوسی همچون هورقلیا متوسل شده‌اند و مسائل اعتقادی سنگینی همچون معاد، رجعت، حشر، معراج و… را با توجه به آن تفسیر می‌کنند، که تا به حال از هیچ یک از علمای بزرگ شیعی چنین سخنانی دیده و شنیده نشده است. و عجیب‌تر این که، بر این سخنان مشایخ شیخیه، هیچ دلیل و سند معتبری وجود ندارد. لذا باید بر طبق ظواهر روایات قائل شد، که همین بدن دنیوی پیامبر و اهل بیت (علیهم السلام) و مؤمنان در قبر نمی‌پوسد و متلاشی نخواهد شد.[10]

[1]. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ۸۶، ص ۲۶۴، ح 1. «إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَ عَلَى الْأَرْضِ أَنْ تَأْكُلَ أَجْسَادَ الْأَنْبِیاءِ فَنَبِیّ اللَّهِ حَیٌّ یُرْزَقُ».

[2]. صدوق، محمد بن علی، من لا يحضره الفقيه، ج ‌1، ص 191، ح 581. «وَ قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام) إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ حَرَّمَ عِظَامَنَا عَلَى الْأَرْضِ وَ حَرَّمَ لُحُومَنَا عَلَى الدُّودِ أَنْ تَطْعَمَ مِنْهَا شَيْئاً».‌

[3]. نهج البلاغة، صبحي صالح، خطبۀ ۸۷، ص 120.

[4]. آل عمران، 169.

[5]. نهج البلاغة، صبحي صالح، كلمات قصار، شماره 147، ص 496.

[6]. بحار الانوار، ج 97، ابواب زیارة امیرالمؤمنین (علیه السلام)، باب 4، ص 295.

[7]. مکارم شیرازی، ناصر، پيام امام امير المومنين (عليه السلام)، ج ‏3، ص 582 – 584.

[8]. جهت مطالعه بیشتر ر.ک: تربتی، حسین، مقالۀ تحقیقی دربارۀ حضرت رقیه، مجلۀ مبلغان، ۱۳۸۸ ش.

[9]. ر.ک: خبرگزاری فارس، کد خبر: ۱۳۹۱۱۱۰۱۰۰۱۳۰۷، تاریخ انتشار: 2/11/1391.

[10]. ر.ک: پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب.