نقد اصالت حس

گرايش اصالت حسّ (پوزيتويستى) که حقا بايد آن را منحط ترين گرايش فکرى بشر در طول تاريخ دانست داراى اشکالات فراوانى است که ذيلا به مهم_ترين آنها اشاره مى‏شود .

1- با اين گرايش محکم ترين پايه‏هاى شناخت، يعنى شناخت‏حضورى و بديهيات عقلى از دست مى‏رود و با از دست دادن آنها نمى‏توان هيچ گونه تبيين معقولى براى صحت‏شناخت و مطابقت آن با واقع ارائه داد؛ از اين روى پوزيتويست ها کوشيده‏اند که شناخت‏حقيقى را به صورت ديگرى تعريف کنند؛ يعنى حقيقت را عبارت دانسته‏اند از شناختى که مورد قبول ديگران واقع شود و بتوان آن را با تجربه حسى اثبات کرد و ناگفته پيدا است که جعل اصطلاح مشکل ارزش شناخت را حلّ نمى‏کند و موافقت و قبول کسانى که توجه به اين مشکل ندارند نمى‏تواند ارزش و اعتبارى را بيافريند.

2- پوزيتويست ها نقطه اتکاء خود را بر ادراک حسى قرار داده‏اند که لرزانترين و بى اعتبارترين نقطه‏ها در شناخت است و شناخت‏حسى بيش از هر شناختى در معرض خطا مى‏باشد و با توجه به اين که شناخت‏حسى هم در واقع در درون انسان تحقق مى‏يابد راه را براى اثبات منطقى جهان خارج بر خودشان مسدود ساخته‏اند و نمى‏توانند هيچ گونه پاسخ صحيحى به شبهات ايدآليستى بدهند.

3- ادعاى اين که مفاهيم متافيزيکى پوچ و فاقد محتوى هستند ادعايى گزاف و واضح البطلان است؛ زيرا اگر الفاظى که دلالت بر اين مفاهيم دارند به کلى فاقد معنى بودند فرقى با الفاظ مهمل نمى‏داشتند و نفى و اثبات آنها يکسان مى‏بود در صورتى که مثلا آتش را علت‏حرارت دانستن هيچ گاه با عکس آن يکسان نيست .

4- بر اساس گرايش پوزيتويستى جايى براى هيچ قانون علمى به عنوان يک قضيه کلى و قطعى و ضرورى باقى نمى‏ماند؛ زيرا اين ويژگي ها به هيچ وجه قابل اثبات حسى نيست و در هر موردى که تجربه حسى انجام گرفت تنها مى‏توان همان مورد را پذيرفت صرف نظر از اشکالى که در خطاپذيرى ادراکات حسى وجود دارد و به همه موارد سرايت مى‏کند و در جايى که تجربه حسى انجام نگيرد بايد سکوت کرد و مطلقا از نفى و اثبات خوددارى نمود .

5- مهم ترين بن بستى که پوزيتويست ها در آن گرفتار مى‏شوند مسائل رياضى است که به وسيله مفاهيم عقلى حل و تبيين مى‏گردد؛ يعنى همان مفاهيمى که به نظر ايشان فاقد معنى است و از سوى ديگر بى معنى دانستن قضاياى رياضى يا غير علمى شمردن آنها چنان رسوا کننده است که هيچ انديشمندى جرأت به زبان آوردن آن را نمى‏کند؛ از اين روى گروهى از پوزيتويست هاى جديد ناچار شده‏اند که نوعى شناخت ذهنى را براى مفاهيم منطقى بپذيرند و کوشيده‏اند که مفاهيم رياضى را هم به آنها ملحق سازند و اين يکى از نمونه‏هاى خلط بين مفاهيم منطقى و ديگر مفاهيم است و براى ابطال آن همين بس که مفاهيم رياضى قابل انطباق بر مصاديق خارجى هستند و به اصطلاح اتصافشان خارجى است در حالى که ويژگى مفاهيم منطقى اين است که جز بر مفاهيم ذهنى ديگر قابل انطباق نيستند.[1]