نسب و خاندان شیخ صدوق

يکى از معروف ترين خاندان ‌هاى بزرگ که بيش از سيصد سال در مرکز ایران دانشمندان نامور از آن برخاسته ‌اند؛ خاندان بابویه است که محمد بن علی ملقب به شیخ صدوق، بزرگ ترين شخصيت اين خاندان به شمار مى رود.

بابویه جد اعلاى صدوق است. اولين کسى که از اين خاندان لقب ابن بابويه گرفت؛ پدر مرحوم صدوق يعنى على بن حسین بن موسی بن بابویه است.

این عالم بزرگ وارسته و پارسا در قم مغازه اى داشت که در کنار کارهاى علمى بخشى از وقت خود را به کسب و کار مى‌پرداخت و با درآمد آن مخارج زندگى خويش را تأمين مى کرد، اما در حقيقت او دانشمندى سترگ بود که در مجامع علمى آن روز از مقام و منزلت علمی بالايى برخوردار بود. وی هم‌اکنون نيز مورد احترام دانش پژوهان و اساتيد بزرگ علوی اسلامی است. او در رشته‌های مختلف، کتاب ها و رساله هایی داشت که شیخ طوسی و نجاشی آنها را ذکر کرده‌اند. ابن ندیم در الفهرست می گوید: «‌به خط پسرش محمد بن علی (صدوق) در پشت یک جزء دیدم که نوشته بود: ‌کتاب های پدرم را که ۲۰۰ کتاب است، برای فلانی پسر فلانی اجازه دادم و نیز کتاب های خودم را که ۱۸ کتاب است‌». بنابراین، خانه وی خانه علم و فضل و زعامت روحی بوده است.[1]

جلالت ‌شأن و منزلت پدر شیخ صدوق تا بدان پایه است که امام حسن عسکری (علیه السلام) طی نامه ای، او را با لقب «شیخ»، «فقیه» و «معتمد» مورد خطاب قرار داده و توفیقات او را برای کسب رضای پروردگار درخواست کرد. امام عسكری (علیه السلام) پس از حمد و ثنای ربوبی و صلوات و سلام بر پیامبر (صلّی الله علیه و آله) و عترت طاهرینش خطاب به او می نویسند: «ای فقیه بزرگوار و مورد اعتمادم ابوالحسن علی بن حسین قمی! خداوند تو را بر انجام افعال پسندیده حق، توفیق دهد و از نسلت به رحمت و كرمش فرزندان شایسته‏ای به وجود آورد …».[2]