نسب و خاندان احمد بن حنبل

ابن حنبل در ربیع الاول[1] سال ۱۶۴ق. زاده شد.[2] نسب وی به تیره بنی‌شیبان بن ذهل از خاندان بنی‌ربیعه از عرب‌ عدنانی بازمی‌گردد[3] و از همین روی وی را شیبانی و ذهلی خوانده‌اند.[4] برخی نیز اصل وی را به ذهل بن شیبان رسانده‌اند.[5] نیز او را سدوسی خوانده‌اند[6]؛ زیرا تبارش به سدوس فرزند شیبان[7] بازمی‌گردد.[8] لیکن در نسب‌نامه وی نامی از سدوس به میان نیامده است.[9] او را مروزی الاصل نیز لقب داده‌اند.[10]

جد وی، حنبل بن هلال، حکمران سرخس در دوره امویان و داعی (تبلیغ‌گر) عباسیان بود.[11] پدرش را در کودکی[12] و به گزارشی در اوان بلوغ[13] از دست داد و مادرش سرپرستی وی را عهده‌دار گشت.[14] در کودکی به بغداد آمد[15] که در آن هنگام تازه تأسیس یافته بود و مرکز خلافت منصور عباسی به شمار می‌رفت.[16]

احمد بن حنبل با کنیه ابا عبدالله[17] خانواده او قبل از به دنیا آمدن احمد در ایران می‌زیستند. پدرش محمد بن حنبل یا عبدالله بن حنبل[18] والی سرخس بود.[19]

[1]. ابن الجوزی، عبدالرحمن بن علی، صفة الصفوه، ج۲، ص۳۳۶؛ نووی، تهذیب الاسماء و اللغات، ج ۱، ص ۱۴۴.

[2]. خطیب بغدادی، أحمد بن علی، تاریخ بغداد، ج ۴، ص ۴۱۵.

[3]. بخاری، التاریخ الکبیر، ج ۲، ص ۵؛ بخاری، التاریخ الصغیر، ج ۲، ص ۳۴۴؛ تاریخ بغداد، ج ۴، ص ۴۱۴.

[4] . التاریخ الکبیر، ج ۲، ص ۵؛ التاریخ الصغیر، ج ۲، ص ۳۴۴.

[5]. تاریخ بغداد، ج ۴، ص ۴۱۳.

[6] . عجلی، معرفة الثقات، ج ۱، ص ۱۹۴؛ تاریخ بغداد، ج ۵، ص ۱۸۱.

[7]. زرکلی، خیر الدین، الاعلام، ج۳، ص۸۰.

[8]. معرفة الثقات، ج۱، ص۱۹۴.

[9] . ابن حبان، الثقات، ج ۸، ص ۱۸؛ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص ۳۱۹؛ تاریخ بغداد، ج ۴، ص ۴۱۲.

[10] . سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج ۲، ص ۲۷۷.

[11] . تاریخ بغداد، ج ۴، ص ۴۱۵.

[12] . تاریخ بغداد، ج ۵، ص ۱۸۱؛ ابن عماد حنبلی، عبدالحی بن احمد، شذرات الذهب، ج ۳، ص ۱۸۵.

[13] . شذرات الذهب، ج ۳، ص ۱۸۵.

[14] . تاریخ بغداد، ج ۴، ص ۴۱۵.

[15] . وفیات الاعیان، ج ۱، ص ۶۴.

[16]. قزوینی، زکریا بن محمد، آثار البلاد، ص ۳۷۲ – ۳۷۳، برگرفته از سایت ویکی حج.

[17] . زرکلی، الاعلام، ج ۱، ص ۲۰۳‌؛ سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، ج ‌۳، ص ۸۹.

[18] . کرمانشاهی، ، آقا محمد علی بن وحید بهبهانی، مقامع الفضل، ج ‌۱، ص ۳۵۲.

[19] . زرکلی، الاعلام، ج ۱، ص ۲۰۳.