نسب و خاندان ابوحنیفه

خاندان ابوحنیفه نخست در كابل به‌سر مى‏بردند.[1] جدش (كه اسم او را بعضى زوطى به ضمّ زاء، و بعضى به فتح زاء قراءت كرده‏اند) به صورت اسير به كوفه آمد، سپس مسلمان شد و تحت سرپرستى قبيله بنى تيم اللّه[2] درآمد. پيشه‏اش بازرگانى بود. با امام على (علیه السلام) ديدار مى‏كرد و رابطه آن دو در حدّى بود كه گه‌گاهى هدايايى به خدمت امام على (علیه السلام) مى‏فرستاد.[3]

برخى او را از نژاد پادشاهان قديم ايرانى مى‏شمارند.[4] گفته شده، آزاد كرده و وابسته خاندان تيم الله بن ثعلبه از قبيله بكر بن وائل بوده‌است.[5]

[1]. كابل در آن تاريخ يكى از شهرهاى ايران به حساب مى‏آمد. دكتر احمد الشرباصي، ابو حنيفه را به سبب ايرانى بودن و بلندى پايه فقاهتش شامل اين حديث نبوى مى‏داند كه بخارى و مسلم هر دو آن را روايت كرده‏اند: «لو كان العلم معلقا عند الثريا لتناوله رجال من ابناء فارس». حلبی، علی اصغر، تاريخ علم كلام در ايران و جهان، ص 179، پاورقی شماره 1.

[2]. تَیْمُ اللّه (یا تیم اللات)، قبیله عرب عدنانی در شمال جزیرة العرب است. نسب این قبیله به تیم اللّه (نام دیگر او: عائذ) بن ثَعلَبة بن عُکابة بن صعب بن علی بن بکربن وائل می‌رسد. نام این قبیله در برخی منابع تَیْم اللات ذکر شده است و به احتمال بسیار، مسیحیان و مسلمانان «اللات» را به «اللّه» تبدیل کرده اند. ویکی فقه، «تیم الله».

[3]. تاريخ علم كلام در ايران و جهان، ص 179.

[4]. همان، ص 175.

[5]. ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الكبرى، تحقيق: عطا، محمد عبدالقادر، ج ‏6، ص 348.