میزان خواب طبیعی

خوابیدن به عنوان یکی از نیازهای ضروری انسان به حساب می آید، چنان که قرآن کریم می فرماید: و جعلنا نومکم سباتا[1]، تعبیر به سبات اشارۀ لطیف به تعطیلی قسمت های قابل توجهی از فعالیت های جسمی و روحی انسان در حال خواب است و همین تعطیل موقت، سبب استراحت و بازسازی اعضای فرسوده و تقویت روح و جسم و تجدید نشاط انسان و رفع هرگونه خستگی و ناراحتی و بالاخره آمادگی برای تجدید فعالیت می شود.

خواب نقش مهمی در سلامت انسان دارد و به همین دلیل، پزشکان روان شناس تلاش می کنند که خواب بیماران خود را به صورت عادی تنظیم کنند چرا که بدون آن، تعادل روانی آنان ممکن نیست، افرادی که به صورت طبیعی نمی خوابند افرادی پژمرده، عصبانی، افسرده، غمگین و ناراحتند و به عکس کسانی که از خواب معتدلی بهره مندند به هنگامی که بیدار می شوند نشاط و توان فوق العاده ای در خود احساس می کنند.[2]

در کتاب من لایحضره الفقیه از امام کاظم (ع) روایت شده است که خدای متعال، بنده ای را که زیاد اهل خواب است را دشمن می دارد.[3] و در روایتی نیز حضرت موسی (ع) از خدای متعال درباره بدترین بندگان سؤال نموده که خطاب شد آن بنده ای که در شب مانند مرداری به خواب رفته و روز خود را به بطالت بگذارند بدترین بندگان است.[4]

اما نسبت به مقدار خواب طبیعی یک انسان نیز نمی توان جواب قطعی ارائه داد چرا که مقدار خواب طبیعی برای انسان ها یکسان نبوده و هیچ گونه حد معینی برای آن نمی توان در نظر گرفت، بلکه هر کس باید با تجربه  و توجه به میزان فعالیت های جسمی و روحی، میزان نیاز خویش به خواب را دریابد[5] و تحقیقات علمی نشان داده است که احتیاج آدمی به خواب مسئلۀ پیچیده ای است.

در روایات اسلامی زمان های مختلفی مثل زمان خواب قیلوله (یک ساعت قبل از اذان ظهر) و خواب اول شب[6] به عنوان بهترین زمان های خواب معرفی شده و زمان های دیگری مثل بین الطلوعین[7]، آخر شب[8] (سحرگاه) و آخرین ساعات روز به عنوان بدترین زمان های خواب در شبانه روز معرفی شده اند.

[2]. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 26، ص 19، دارالکتب الاسلامیة، پاییز 1369.

[3]. شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج 3، ص 103، بی جا، بی تا.

[4]. مصطفوی، سید جواد، بهشت زندگی، ج 3، ص 99، برهان، بی تا، به نقل از سفینة البحار، ماده نوم.

[5]. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 26، ص 20.

[6]. مجلسی، محمدباقر، حلیة المتقین، ص 126، دفتر نشر برگزیده، بهار 1375.

[7]. همان.

[8]. طباطبایی، محمد حسین، سنن النبی (ص)، ص 141، ح 150، انتشارات اسلامیه، تابستان 1378.