مکتب ناصریه (ناصر کبیر، اطروش)

ناصر كبیر، علاوه بر جایگاه سیاسی اجتماعی، از جایگاه والای علمی در میان عالمان و فرهیختگان اسلامی برخوردار بوده است. مكانت علمی ناصر، در نزد دانشمندان اسلامی مورد توجه بوده است و ازاین رو، بسیاری از نویسندگان از فضل و دانایی او سخن به میان آورده، او را ستوده‌اند.[1] وی در علوم مختلفی؛ چون: فقه، حدیث، ادبیات، شعر، كلام و اَنساب صاحب‌نظر بوده و در این موضوعات، كتاب‌های قابل توجهی را تألیف كرده است.[2] مكتب كلامی و فقهی ناصر كبیر كه به «ناصریه» اشتهار داشته، قرون متمادی در منطقه گیلان و دیلمان دارای پیروانی بوده است.[3] علمای پیرو مكتب ناصریه، در آن سامان با شرح و تبیین آثار و آرای ناصر، در نشر و ترویج اندیشه وی بسیار كوشیدند و تألیفات متعددی در این زمینه داشته اند که کتاب «الإبانة» تألیف محمد بن یعقوب هوسمی (م 455 ق) در چندین جلد از همه مشهورتر است؛[4] به همین جهت، حدود هفت‌صدسال این مكتب فكری در گیلان و دیلمان پایدار ماند وسرانجام در قرن دهم به علت تأثیر دولت صفویه، مذهب امامیه جایگزین مذهب زیدیه ناصریه گردید.[5] [6]

[1]. ر.ک: ابن اثیر جزری، عز الدين، الكامل في التاريخ، ج 8، ص 82؛ سید بن طاووس، على بن موسى، فرج المهموم في تاريخ علماء النجوم، ص 175.

[2]. موسوی‌نژاد، سید علی، مجموعه مقالات همایش بین‌المللی ناصر کبیر و رسالت علمای اسلام در جهان امروز با تکیه بر آموزه‌های نهج البلاغه و صحیفه سجادیه، ص 32 و 33.

[3]. ابن عنبه، احمد بن على، عمدة الطالب فى نسب آل ابى‌طالب، ص 283؛ فرمانیان، مهدی، و موسوی نژاد، سید علی، درسنامه تاریخ و عقاید زیدیه، ص 104.

[4]. فرمانیان، مهدی، آشنایی با فرق تشیع، ص 110 و 111.

[5]. جعفریان، رسول، صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست، ج 1، ص 43 – 46.

[6]. برگرفته از: موسوی نژاد، سید علی و موسوی تنیانی، سید اکبر، بررسی انتقادی دیدگاه‌ها در باره مذهب ناصر کبیر و خاندان او، فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام، سال شانزدهم، شماره دوم، شماره مسلسل 62، ص 58، با اندکی تصرف.