مکان وقوع جنگ بدر

غزوه بدر در منطقه‌ای (روستایی) به نام بدر به وقوع پیوسته است. بدر از راه هوایی در ۱۳۰ کیلومتری جنوب غربی مدینه، در بخش سفلای وادی صفراء (منابع جدید آن را جزو وادی فَرْعه می دانند) به ارتفاع ۱۸۷ متر از سطح دریا واقع شده است. هم‌اکنون بدر به صورت شهری درآمده و فاصله آن با شهر مدینه از طریق جاده حدود 150 کیلومتر می‌باشد.[1]

این شهر در قدیم، مرکزی تجاری و اتصال‌دهندهٔ جاده‌ای از مدینه و جادهٔ مسیر کاروان‌های مکه تا سوریه بوده‌است. کوه‌ها و تپه‌های شنی تقریبا گرداگرد این شهر را محاصره کرده‌اند.[2] در این منطقه چاه‌های متعددی یافت می‌شود. بنابر یک دیدگاه، بدر نام شخصی است که چاه‌های این محل به او منسوب بوده‌است. نَسَب و طایفه این شخص نیز به چند صورت گزارش شده است.[3]

دیدگاه دیگر این است که بدر نام شخص نیست و چاه‌های بدر، بی‌آنکه ملک فرد معینی باشد، تأمین کننده آب بنوغِفار بوده است.[4]

جز قسمت جنوب غربی بدر که نرم و سست است و اکنون به صورت نخلستانی سرسبز درآمده، دیگر قسمت‌های آن ریگزار است و اطراف آن را تپه‌های پرشیب و تَلماسه[5] محصور کرده است.

دو دهانه این دشت (شمال غربی و جنوب شرقی) به نسبت نزدیکی و دوری به مدینه، با اقتباس از قرآن،[6] «العُدوَة الدّنیا» و «العُدوة القُصوی» نام دارند.[7]

میان این دو دهانه، در جنوب غربی دشت، کوهی بلند به نام «جبل اسفل» وجود دارد که از آنجا می‌توان دریا را به‌ خوبی دید. بدر در محلّ پیوستن راه مدینه به راه کاروان‌رو مکه به شام قرار داشته و به سبب وجود آب، استراحت‌گاه کاروان‌ها بوده است.

پیش از اسلام، هر سال از اول تا هشتم ذیقعده، در آنجا بازاری برپا می‌شده که در ضمن آن برنامه‌های تفریحی و مراسم عبادی (در برابر بت‌ها) اجرا می‌شده است.[8]

[1]. عکس‌های هوایی گوگل مپ.

[2]. علي‌، صالح‌ احمد، دولت رسول خدا (صلي الله عليه و آله)، مترجم: انصاري، هادي، ص 212؛ جعفریان، رسول، آثار اسلامی مكه و مدینه، ص۳۹۳.

[3]. ابن حزم‏، علي بن أحمد، جمهرة أنساب العرب، تحقيق: لجنة من العلماء، ص 11 و 12.

[4]. حسيني زبيدي، محمد مرتضى، تاج العروس من جواهر القاموس‏، محقق / مصحح: على، هلالى و سيرى، علی، ج 4، ص 64.

[5].تپه ماسه‌ای یا تَلماسه (به انگلیسی: Dune) به تپه یا رشته‌ارتفاعات شنی که بر اثر وزش باد و جابجا شدن شن پدید آمده باشد گفته می‌شود.

[6]. انفال، 42.

[7]. بکری، عبدالله بن عبد العزیز، معجم ما استعجم من اسماءالبلاد والمواضع، محقق: سقا، مصطفی، ج ۱، ص ۲۳۱.

[8]. علی، جواد، المفصّل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۷، ص۳۷۱ و ۳۷۶ و ۳۷۷.