مکان قیام یمانی

با نگاهی به احادیث وارده در باره یمانی می‌توان گفت: روایات متعددی، مکان قیام یمانی و محل پیدایش جنبش او را منطقه یمن، دانسته‌اند. امام باقر (علیه‌السلام) در پاسخ این سؤال که قائم، چه زمانی قیام می‌کنند، فرمودند: «… هنگام خروج سفیانی از شام و قیام یمانی از یمن و فرو رفتن [سپاه سفیانی] در سرزمین بیداء …».[1]

نظیر همین حدیث، از امام صادق (علیه‌السلام) نیز روایت شده است: «… قیام یمانی از یمن همراه با پرچم‌های سفید خواهد بود …».[2]

علاوه بر روایات فوق الذکر، حدیث دیگری نقل شده که می‌تواند تأیید قیام یمانی از یمن را در بر داشته و مؤید بسیار خوبی برای دیدگاه قیام یمانی، از منطقه یمن، باشد.

داستان این‌گونه است که شخصی از خوارج، به نام «عبدالله بن یحیی الحضرمی»، در زمان امام صادق (علیه السلام) از یمن قیام کرد و به «طالب الحق»، شهرت یافت. برخی از شیعیان، تصور کردند که این شخص، همان یمانی، است. لذا به امام صادق (علیه‌السلام) عرض کردند امید این می‌رود که این شخص همان یمانی معروف باشد، ولی آن حضرت فرمودند: «… خیر این‌چنین نیست؛ یمانی از محبّان و پیروان حضرت علی (علیه السلام) است، ولی این شخص از امام علی برائت می‌جوید …».[3]

از این بیان امام (علیه السلام) به صورت ضمنی دریافت می‌شود که قیام یمانی، از یمن است، لکن عبدالله بن یحیی الحضرمی را یمانی واقعی نمی‌دانند. لذا این توهم و تصور اشتباه را رد کردند.

بنابراین، در نزد اصحاب امامان معصوم (علیهم السلام) و شیعیان، یمنی بودن یمانی، همچنین آغاز قیام و حرکت او از کشور یمن، امری مسلم و ثابت، بوده و تنها در تعیین مصداق و بقیه ویژگی‌ها، شک و تردید داشته‌اند.

در روایات اهل سنت، سعی در انکار یمنی بودن یمانی و قریشی جلوه دادن وی، مطرح بوده است. زیرا قریش، خوف و ترس این را داشته که سیادت و ریاست قریش (عدنانی‌ها)، توسط یمانی و قحطانی (اعراب یمنی)، خدشه‌دار شود. از این‌رو برخی از روایان اهل سنت و طرفدار قریش، سعی در انکار یمنی بودن یمانی، داشته اند.[4]

بنابر آنچه گذشت، به‌نظر می‌رسد، خروج و قیام یمانی، از کشور یمن، صحیح باشد و ایفای نقش یمانی، در کشور عراق، که مورد ادعای برخی (احمد الحسن بصری)، که مدعیان یمانی بودن است، ادعایی دروغین می باشد.

بنابراین، برخی از نویسندگان بر این باور هستند که واژه «یمانی» به تنهایی علاوه بر انتساب این شخصیت به یمن، بر آغاز جنبش او از یمن نیز، دلالت می‌کند. لذا هم‌چنان‌که بر اساس متفاهم عرفی قیام خراسانی به معنای قیام شخصی از خراسان (ایران) است، قیام یمانی نیز به معنای قیام مردی یمنی از یمن است. به تعبیر دیگر، اطلاق واژه یمانی به شخصیت مورد نظر صرفاً بیان تابعیت او نیست بلکه محل قیام او نیز هست.[5]

در مقابل قول مشهور، که به قیام یمانی از یمن و صنعاء اعتقاد دارند، دیدگاه نادر و شاذ هم، به قیام یمانی از کشور عراق، اعتقاد دارد.[6]

[1]. صدوق؛ محمد بن علی، کمال‌الدین، محقق / مصحح: غفارى، على اكبر، ج 1، ص331؛ برگرفته از زیرموضوع « 2 – 1 – 1 – 8 – 467» از مقاله احمد الحسن در سایت اسلام پدیا.

[2]. میرلوحی موسوی، سید محمد، كفاية المهتدي في معرفة المهدي (علیه السلام)، ص 647.

[3]. طوسى، محمد بن حسن، الأمالی، ص 661.

[4]. کورانی، علی، الیمانیون قادمون، ص 108 – 110.

[5]. السند، محمد، فقه علائم الظهور، مقدمه و تحقیق: مرکز الدراسات التخصصیه فی الامام المهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، ص 28، بی‌نا، چاپ اول، نجف، 1425 ق.

[6]. صدوق، محمد بن على‏، كمال الدین و تمام النعمة، محقق / مصحح: غفارى، على اكبر، ج 2، ص 649 و ج 1، ص 331؛ ابن عقده كوفى، احمد بن محمد، فضائل أمير المؤمنين (عليه السلام)، محقق / مصحح: حرز الدين، محمد حسين،‏ ص 206؛ نعمانی، محمد بن ابراهيم، الغيبة، محقق / مصحح: غفارى، على اكبر، ص 258؛ [6]. نيلى نجفى، على بن عبد الكريم‏، سرور أهل الإيمان في علامات ظهور صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، محقق / مصحح: عطار، قيس‏، ص 53؛ با بهره گیری از سایت فرهنگ نیوز.