موافقان و مخالفان عبدالله بن سبأ

قرن ها است که شخصیت مبهم عبدالله بن سبأ مورد بحث مورخان اسلامی (اعم از شیعه و سنی) و غیر اسلامی است. در این میان، معتقدان به وجود وی به او و پیروانش کارهای بزرگی را نسبت می ‌دهند.

اما درباره موافقان و مخالفان او، چند گروه وجود دارند:

الف. کسانی که قائل به وجود او نیستند و وی را افسانه ای بیش نمی دانند: اینها قطعا با او موافق نیستند و مسلّما از مخالفان وی هستند. در بین این دسته اندیشمندانی از شیعه و اهل سنت وجود دارند.

ب. کسانی که وجود او را قبول دارند؛ این گروه علیرغم این که همه قائل به وجود او هستند؛ به دو دسته تقسیم می شوند:

1. دسته ای که وی را مؤسس مذهب شیعه دانسته و معتقدند مذهب شیعه ساخته و پرداخته دست او است. همچنین او را مردی یهودی از اهالی صنعاء در یمن می دانند که در زمان عثمان در ظاهر اسلام آورد، ولی در پنهانی در بین مسلمانان مکر و حیله به کار می ‌برد و…. . [1] معتقدان به این مطلب (تأسیس مذهب شیعه توسط او)، تنها از اندیشمندان اهل سنت هستند و حتی یک نفر از اندیشمندان شیعه این مطلب را قبول ندارد. این گروه در مجموع از مخالفان عبدالله بن سبأ محسوب می شوند.
2. دسته ای دیگر از طریق روایاتی که منسوب به اهل بیت (علیهم السلام) است، قائل به این نکته هستند که او یک فرد غالی است که به امیرالمؤمنین (علیه السلام) نسبت الوهیت داده و از این جهت مطرود و ملعون است. اینها نیز از مخالفان او محسوب می شوند.[2]

نتیجه بحث این است که در بین هیچ یک از گروه های نام برده موافقی برای او وجود ندارد و همه مخالف او هستند.

[1]. طبري، محمد بن جرير، تاريخ الأمم و الملوک (تاریخ طبری)، تحقيق: ابراهيم، محمد أبو الفضل، ج 4، ص 340.

[2]. حلى، حسن بن یوسف، رجال العلامة الحلی، ص 237؛ طوسى‏، محمد بن حسن، رجال الشيخ الطوسي‏، ص 75.