موافقان و مخالفان شیخ صدوق

با توجه به این که شیخ صدوق یکی از برجسته ترین عالمان اسلام و شیعه دوازده امامی است، طبیعی است که دارای موافقان و مخالفانی باشد. البته باید در نظر داشت که موقعیت مکانی و زمانی دوران وی موقعیت خاصی بوده است. شیخ صدوق در منطقه ای زندگی می کرد که اغلب ساکنان آنجا شیعیان اهل بیت (علیهم السلام) بودند. به علاوه حکومت وقت (آل بویه)، حکومتی شیعی بوده که شیخ را مورد احترام قرار داده و با ترتیب دادن جلسات علمی و مناظره عظمت علمی شیخ را به دیگران نشان می دادند.

از حیث زمان هم همینطور بوده که در آن دوره زمانی در مناطق مختلف اسلامی موافقان و مخالفان بدون مشکل کنار یک دیگر می نشستند و با هم به بحث می پرداختند.[1]

همچنین تمامی بزرگانی که بعد از وی از آثار و نوشته های فراوان و گرانقدر او بهره برده اند، همه از موافقان وی هستند. البته همین موافقان ممکن است در بعضی روش ها با وی مخالف باشند؛ لذا در بخش مخالفان او باید گفت: مخالفان وی را بیشتر باید در جنبه های علمی سراغ گرفت؛ زیرا شیخ صدوق ضمن این که به بحث عقل و عقل گرایی عنایت دارد، ولی بیشتر مباحث ایشان مباحث روایی و اخباری است. یعنی به جای این که فتوا را از زبان خود بیان کند، عین عبارت و متن روایت را می آورد. حتی کتاب «التوحید» که یک کتاب کلامی است، برخلاف تصور برخی، فقط حدیث نیست و بیانات مختلفی هم دارد. به همین دلیل ممکن است برخی از بزرگانی که سبک و روش علمی او را نمی پذیرند، از زمره مخالفان علمی وی محسوب شوند.