موارد اختلاف مکتب تفکیک با فلسفه

نظریه‌پردازان مکتب تفکیک در مواجهه با فلسفه، دارای موضعی یکسان نیستند؛ چرا که متقدمان مکتب تفکیک؛ مانند میرزا مهدی اصفهانی و محمود حلبی، به ضدیت با فلسفه شناخته می‌شوند و قائل به تباین میان فلسفه و شریعت هستند. درحالی که متأخران مکتب تفکیک، مانند سید جعفر سیدان و محمدرضا حکیمی، فلسفه را به‌کلی نفی نکرده، مکتب تفکیک را تنها جدایی میان روش‌های دینی و روش فلسفی می‌دانند. برخی منتقدان مکتب تفکیک، یکی از مبانی اصلی تفکیک را ضدیت با فلسفه دانسته‌اند.[1]

میرزا مهدی اصفهانی، فلاسفه را ویرانگر دین شمرده[2] و همهٔ گزاره‌های فلسفی را در تضاد با تعالیم الهی می‌داند[3] و قیاس ابلیس در تمرد از امر الهی را برهان فلسفی می‌شمرد و همهٔ قضایای حقیقیه و خارجیه را باطل می‌داند[4] و مدرسین فلسفه را فریبکار می‌خواند.[5]

شیخ محمود حلبی، فلسفه را زیان‌آورترین مطالب دانسته و آن را دشمن بزرگ معارف الهی خوانده است.[6] در درس‌های حلبی، مواردی از بدگویی و دشنام‌گویی خطاب به فلاسفه و عرفا دیده می‌شود.[7] مجتبی قزوینی نیز طریق قرآن و سنت را مخالف طریق فلسفه می‌داند.[8]

مخالفت با فلسفه در نسل بعدی مکتب تفکیک، به شدتِ مؤسسان مکتب تفکیک نبوده است؛ از آن جمله حکیمی، نسبت میان فلسفه با وحی قرآنی را نه تباین کلی، بلکه عدم تساوی کلی می‌داند.[9] در دیدگاه سید جعفر سیدان، عقل صریح نه تنها با وحی در تنافی نیست، بلکه وحی، مبتنی بر عقل صریح است.[10]

 [1] . موسوی، سید محمد، آیین و اندیشه، ص ۲۲.

[2] . حلبی، محمود، فلاسفة الاسلام هادمون للاسلام و لیسوا بخادمین له، تقریرات میرزا مهدی اصفهانی، ص ۲۵.

[3] . حلبی، محمود، لتری مناقضة کل ما جاء به الشریعة مع جمیع قواعد الفلسفة، همان ص ۱۷۸.

[4] . ان القضایا الحقیقیة و الخارجیة من العلوم الاصطلاحیة مؤسسة علی اساس باطل، اصفهانی، المواهب السنیه، ص ۴۱.

[5] . لولا تدلیس المعلمین و مدرسی کتب الفلاسفة لما اطمئن نفس الطلبة، اصفهانی، تقریرات، ص ۱۲.

[6] . حلبی، دروس معارف الهیه، درس ۸.

[7] . خاک بر دهانشان و آتش بر زبانشان. مرحوم میرزا می‌فرمودند: اگر یک نفر به محی الدین بگوید ای … ای کثافت! قطعاً باید خوشش بیاید چون وصف اکملیت او است؛ دروس معارف الهیه، درس ۴۷.

[8] . قزوینی، مجتبی، بیان الفرقان، ج ۱، مقدمه، ص ۲.

[9] . حکیمی، محمد رضا، معاد جسمانی در حکمت متعالیه، ص ۳۰۸؛ حکیمی، اجتهاد و تقلید در فلسفه، ص ۶۶.

[10]. «نسبت عقل و وحی از دیدگاه فلسفه و مکتب تفکیک»، ص ۳۲۰؛ برگرفته از سایت ویکی شیعه.