کپی شد
مناظرات شیعه با معتزله
از همان نخستین دوره های شکل گیری معتزله، شیعه بحث ها و برخوردهایی با آنها داشته است. دراین بحث ها گاهی خود ائمه (ع) و گاهی شاگردان آنها شرکت داشته اند. از جمله مناظرۀ امام صادق(ع) با یک معتزلی که فخر رازی در کتاب “المطالب العالیه من العلم الالهی” بدان اشاره کرده است.[1]
همچنین گفت وگوی امام صادق(ع) با واصل بن عطا[2] و نیز مناظرات هشام بن حکم با عمرو بن عبید[3] و ابو هذیل علاف[4] و بحث های ابن مملک اصفهانی با ابو علی جبایی[5] درباره امامت.
دکتر سامی النشار درباره هشام می گوید:
“تهاجم المعتزله هشاما و نبذوه بالزندقه… فهذا دلیل واضح علی انه اکبر مناقض للمعتزله بل انه نجح الی حد کبیر فی قطعهم.”
و بحث های علی بن اسماعیل از متکلمان شیعه با ابو هذیل و نظام و بحث های فراوان شیخ مفید با معتزله، که در موارد متعددی اتفاق افتاده و در الفصول المختاره از آنها یاد شده است.[6]
[1] المطالب العالیه، ج 9، ص 250.
[2] فضل الاعتزال ص 239; طبقات المعتزله ابن المرتضی، ص 33; المنیة و الامل، ص 25 و 26(گر چه این ماجرا چون در منابع معتزله به شکل خاصی نقل شده و کیفیت طرح آن به نفع آنها است، جای بحث و بررسی دارد، ولی این مقدار از نقل آنها قابل قبول است که شیعه در مقابل آنها موضع گیری منفی داشته است).
[3] اصول کافی، ج 1، ص 169 و 170; مروج الذهب، ج 4، ص 105.
[4] ر.ک: نشاة الفکر الفلسفی فی الاسلام.
[5] مروج الذهب، ج 4، ص 104; مذاهب الاسلامیین، ج 1، ص 127.
[6] برگرفته از مقاله ” تأثیر اندیشه های کلامی شیعه بر معتزله” نوشتۀ قاسم جوادی.