مفهوم شناسی سید

سیّد در لغت به معنای «آقا»، «بزرگوار»، «رئیس» بوده[1] و در اصطلاح، از القابى است كه در عرف فارسى زبانان و شيعه، كسانى كه نسبشان به واسطۀ فاطمۀ زهرا سيّدة النّساء (عليها السلام) به رسول خدا (صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم) منتهى مى‌شود و بر سائر علويّين نيز كه به واسطۀ حضرت عبّاس يا جناب محمّد حنفيّه نسبشان به امير المؤمنين (عليه السّلام) مى‌رسد احتراما گفته مى‌شود، بلكه بر ساير هاشميّين مانند كسانى كه نسبشان به جناب جعفر طيّار و عقيل مى رسد نيز سيّد مى گويند و اين يك نوع احترام از منتسبين به رسول خدا (صلّى اللّٰه عليه و آله) و از خاندان بنى هاشم است چنانچه شيعه و اهل سنّت، سادات خصوص علويّين بالأخصّ فاطميّين را شرفاء مى‌گويند و به كسى كه از اولاد حضرت امام حسن مجتبى (عليه السّلام) باشد شريف حسنى و به كسى كه از اولاد حضرت امام حسين (عليه السّلام) باشد شريف حسينى گفته مى‌شود و فرزند سيّدۀ علويّه نيز اگر چه در عرف، سيّد و شريف، ناميده نمى‌شود به واسطۀ مادرش به اين دودمان شريف و حضرت رسول (صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم) انتساب دارد و اگر مادرش از اولاد فاطمۀ زهرا (عليها السلام) باشد از فرزندان پيغمبر (صلّى اللّٰه عليه و آله) محسوب است بلى فقط كسانى كه به وسيلۀ پدر هاشمى هستند استحقاق خمس دارند.[2]