مفهوم شناسی آخرالزمان

«آخرالزمان» در لغت؛ به معنای پایان زمان[1] و در اصطلاح منابع اسلامی؛ به معناى دوران واپسین حیات دنیوی نسل کنونی بشر است که از زمان نبوّت پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) آغاز و تا برپایی قيامت ادامه دارد. این مدت به طور خاص، زمان غیبت و ظهور حضرت مهدى (علیه السلام) را نیز در بر می‌گیرد.[2]

با توجه به این تعریف می‌توان گفت: در معارف اسلامی، اصطلاح آخرالزمان در دو معنا به کار رفته است:

1. مدت زمانی که با ظهور پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) آغاز و با شروع رستاخیز بزرگ پایان می‌یابد؛ از این رو پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را پیامبر آخر الزمان نیز نامیده‌اند.[3]
2. مدت زمانی که با غیبت خاتم اوصیاء؛ حضرت مهدی (علیه السلام) آغاز شده، و با ظهور آن حضرت و با شروع قیامت به انجام می‌رسد.[4]

برای این تعریف اصطلاحی، شواهدی در منابع دینی وجود دارد که به بعضی از آنها اشاره می‌شود:

مردى به امام صادق (عليه السلام) گفت: فدايت گردم! مردم مى‏گويند كه عمر دنيا هفت هزار سال است. امام (عليه السلام) ضمن ردّ اين سخن و ارائه توضيحاتى در مورد آفرینش موجوداتی قبل از آفرينش حضرت آدم (علیه السلام) و مدت زمان آن، فرمود: آن گاه خداوند آغاز كرد، پس آدم را آفريد و براى او ]و نسل او[ ده هزار سال‏ مقدر كرد و از آن مدت، هفت هزار و دويست سال مى‏گذرد و اكنون شما در پایان آن زمان به سر مى‏بريد.[5]

أبو سعيد خدری می‌گوید: شنیدم که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بر بالای منبر می‌فرمود: همانا مهدی از عترت من و از اهل بیت من است که در آخرالزمان خروج می‌نماید. آسمان برای او باران باریده و زمین بذر خود را برای او خارج می‌نماید، تا آن که وی زمین را از عدل و داد، پر می‌نماید، آن گونه که از ظلم و ستم پر شده باشد.[6]

[1]. عسكرى، حسن بن عبدالله‏، الفروق فى اللغة، ص 264.

[2]. پژوهشکده تحقیقات اسلامى سپاه (خطيبى كوشكک، محمد/ نگارش، حميد)، فرهنگ شیعه، ص 39.

[3]. صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، محقق/مصحح: غفاری، علی اکبر، ج ‏1، ص 190؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، محقق: جمعى از محققان، ج ‏2، ص 87/ ج ‏40، ص 177.

[4]. ر.ک: سایت حوزه نت.

[5]. عیاشى، محمد بن مسعود، کتاب التفسیر، محقق: رسولى محلاتى، سید هاشم، ج 1، ص 31 و 32؛ بحرانی، سید هاشم بن سلیمان، تفسیر البرهان، تحقيق: قسم الدراسات الاسلامية مؤسسة البعثة- قم، ج ‏1، ص 167.

[6]. طوسی، محمد بن الحسن، کتاب الغیبة، محقق/ مصحح: تهرانى، عبادالله و ناصح، على احمد، ص 180.