کپی شد
مفهوم سنت
سنّت در لغت عبارت است از: روشى كه مردم از آن پيروى كنند و براى آنان به صورت عادت در آمده باشد، چه نيكو و چه ناپسند. اين معنا را علامه فيروزآبادى در كتاب قاموس المحيط، و اسماعيل بن حماد جوهرى در كتاب صحاح اللغة، و ابن اثير در نهاية، آوردهاند. نيز همين معنا را علامه محمد بن على جرجانى در “تعريفات” براى سنّت ياد كرده و گفته است: واژه سنت در لغت به معناى راه است، خواه راه نيک باشد يا ناپسند.[1]
سنت در اصطلاح فقها در مقابل بدعت قرار دارد. بدعت؛ يعنى هر حكمى كه با اصول شريعت ناسازگار بوده و بدون حجت شرعى اظهار شده باشد، ولى سنت عبارت است از: حكمى كه به اصول شريعت و حجت شرعى مستند باشد.[2]
در علم كلام واژه سنت داراى دو اصطلاح است.
الف. همان معنايى كه از فقها در تعریف سنت نقل شده است.
ب. معنايى مرادف با معناى مستحب؛ يعنى انجام عملى كه فعل آن بر ترکش ترجيح داشته باشد، به گونهاى كه ترک آن ممنوع نباشد.
دانشمندان اصولى، اعم از شیعه و اهل سنت، بر اين رأى اتفاق دارند كه سنت عبارت است از: گفتار و كردار و تقرير رسول خدا (ص).
به عبارت دیگر، یکی از ادلۀ معتبر اسلام در شناخت وظایف، تکالیف و حقوق و… سنت است. از نظر اهل سنت (عامه)، به قول، فعل و تقریر پیامبر (ص) “سنت” گفته می شود. و از نظر شیعه قول، فعل و تقریر همه معصومان (ع) است؛ زیرا ائمه (ع) از طرف خداوند متعال، توسط پیامبر (ص) به منصب امامت منصوب هستند و به احکام الاهی علم دارند و آنچه را می گویند یا عمل می کنند همان حکم خدا است که نزد آنان است و به واسطۀ پیامبر و یا مستقیماً، به آنان رسیده است همچنان که حضرت علی (ع) فرمود: “پیامبر (ص) به من هزار در از درهای علم را یاد داد که از هر دری هزار در باز می شود”.[3] بنابر این ائمه (ع) یکی از مصادر و منابع تشریع احکام و دستورات الاهی هستند و کلام و عمل و تقریر آنان برای ما حجت است و باید آن را رعایت کنیم. خداوند مقام آنها را طوری قرار داده که ما باید وظایف و تکالیف خود را از آنان بگیریم. قرآن مجید می فرماید: “اى كسانى كه ايمان آوردهايد! اطاعت كنيد خدا را! و اطاعت كنيد پيامبر خدا و اولو الأمر [اوصياى پيامبر] را! و هر گاه در چيزى نزاع داشتيد، آن را به خدا و پيامبر بازگردانيد (و از آنها داورى بطلبيد)…”.[4] رسول گرامی اسلام در این باره می فرماید: “من دو چيز گران بها و ارزنده در نزد شما مىگذارم: كتاب خدا و عترت و خاندانم را تا هنگامى كه به آن دو متمسك مىشويد هرگز گمراه نخواهيد شد، و اين دو يادگار من هيچ گاه از هم جدا نمىشوند، تا در كنار حوض بر من وارد گردند”.[5]
[1]. جناتی، محمد ابراهیم ، منابع اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامى، ج-1، ص 74.
[2]. همان، ص 75.
[3]. مجلسی، بحارالأنوار، ج 31، ص 433، فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) عَلَّمَنِي أَلْفَ بَابٍ مِنَ الْعِلْمِ يَفْتَحُ كُلُّ بَابٍ أَلْفَ بَاب.
[4]. نساء، 59: ” يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أَطيعُوا اللَّهَ وَ أَطيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ…”.
[5]. حرعاملی، وسائلالشيعة، ج 27، ص 34؛ أَنَّه (ص) قَالَ إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي أَهْلَ بَيْتِي وَ إِنَّهُمَا لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضَ.