مفهوم اصطلاحی قبله در فقه

فقها در بیان ماهیت قبله، آراء گوناگونی دارند که در ذیل اشاره می‌شود:

1. قبله، خانه کعبه، است.[1]

2. قبله، مکان خانه کعبه ] نه خود کعبه[ است.[2]

3. قبله، مکان خانه کعبه که از دل زمین تا گستره آسمان، امتداد دارد، است.[3]

4. قبله، خانه كعبه كه در مكّه معظمه مى‌باشد و محاذى آن تا آسمان، است.[4]

5. قبله، خانه کعبه و جای آن، است.[5]

مشکینی می‌گوید: قبله، اسم کعبه معظمه است که خداوند سبحان آن را مایه قیام مردم[6] و قبله مسلمانان قرار داده است. قبله اسم مکانی است که خانه خداوند متعال (کعبه)، در آن واقع شده و این مکان از اعماق زمین تا نهایی‌ترین قسمت آسمان امتداد دارد به نحوی که اگر بر فرض، زمانی کعبه خراب شد، وجوب توجه به این نقطه، از بین نرفته و  ساقط نمی‌شود.[7]

محمود عبدالرحمان، قبله را به معنای جهتی می‌داند که هنگام نماز خواندن به آن رو می‌کنند.[8] در فرهنگ فارسی معین نیز همین معنا بیان شده است.[9]

در فرهنگ لغت عمید، قبله، کلمه‌ای عربی، اسم و به 3 معنا ذکر شده است: ۱. جهت خانۀ کعبه در شهر مکه که مسلمانان رو بدان نماز می‌خوانند. ۲. سمتی که هنگام نمازگزاردن به آن رو می‌کنند. ۳. کعبه.[10]

راغب در مفردات می‌گوید: قبله در اصل اسم است برای حالت شخصی که به چیزی رو کرده است، اما در عرف اسم شده است برای مکانی که در نماز به طرف آن مکان رو می‌کنند.[11] همین معنا را صاحب مجمع البیان نیز ذکر کرده است.[12]

در تعاریف اصطلاحی ذکر شده، مفهوم لغوی قبله نیز مورد توجه قرار گرفته است.

در مجموع می‌توان گفت: قبله در اصطلاح فقهی (شرع و اهل شرع)، خانه خدا؛ کعبه معظمه است که مسلمانان، هنگام نماز و سایر اموری که توجه به قبله در آن شرط است، رو به آن می‌نمایند.