معنای عمارت مساجد

عنوان عمارت مسجد از نظر معنای لغوی و رأی مفسران و همچنین در روایات، دارای معنایی عام و گسترده است؛ لذا در روایات امور گوناگونی از مصادیق عمارت مسجد به کار رفته است. در وصیت پیامبر اکرم (ص) به جناب ابوذر (رض) آمده است که: «ای ابوذر! کسی که دعوت کننده به سوی خدا را اجابت کند و مساجد خدا را نیکو آباد نماید، پاداشی که خداوند به وی عطا می کند، بهشت است. ابوذر می گوید، عرض کردم: ای رسول خدا! آبادی مساجد به چه چیزی حاصل می شود؟ ایشان فرمودند: آباد کردن مسجد به این است که صداها در آن بلند نشود، گفت­وگوهای باطل و بیهوده در آن صورت نگیرد و از خرید و فروش در مسجد خودداری شود و تا زمانی که در مسجد می‌مانی از سخنان بیهوده بپرهیزی! و چنانچه این امور را مراعات نکردی، در روز قیامت کسی جز خودت را مورد نکوهش قرار مده!».[1] همانطور که ملاحظه می شود، در این کلام نورانی نبی مکرم اسلام (ص)، بلند نکردن صدا در مساجد، وارد نشدن در سخنان باطل، ترک خرید و فروش و اجتناب از کارهای بیهوده، از جلوه­های تعمیر مساجد به شمار رفته است. در حدیث دیگری از آن حضرت آمده است که: «اگر دیدید شخصی مرتب به مسجد رفت و آمد می‌کند، به ایمان وی شهادت دهید؛ زیرا خداوند متعال می فرماید: تنها کسانی مساجد خدا را آباد می‌کنند که به خدا ایمان داشته باشند[2]».[3] در این بیان پیامبر گرامی اسلام (ص) کثرت رفت و آمد به مسجد نیز یکی دیگر از مصادیق تعمیر مسجد به شمار رفته است، بلکه می توان گفت حضور در مسجد از مصادیق مهم و اصلی عمارت و آباد نگه داشتن آن است، به گونه ای که بدون آن، مسجد اساساً فاقد عمران و آبادی خواهد بود. بنابراین با استفاده از این روایات که برای تعمیر و عمارت مسجد معنایی عام و وسیع را در نظر گرفته اند، می توان گفت: عالِم پرهیزگاری که با اقامه نماز جماعت، خانه حق تعالی را رونق و گرمی می بخشد، همچنین نمازگزاری که نمازهای واجب و مستحب خویش را در مسجد بجای می آورد، خدمتگزار مسجد که با تلاش خویش سعی در تحصیل آسایش نمازگزاران مسجد می نماید، مؤذنی که با آوای ملکوتی اذان، مؤمنان را به مسجد فرا می خواند و هر کس که به گونه ای خانه خدا را گرمی و رونق می بخشد، از تعمیرگران مسجد به حساب می آید.

نکته قابل ذکر این است که، شکی نیست که در این میان، آنان که با حالت خاکساری و تواضع، آستین بالا زده و با دستان خویش خانه خدا را می سازند، از فضیلتی خاص برخوردارند.[4]