معنای عاق والدین

عقوق والدين عبارت است از: «به خشم آوردن و آزردن و شكستن خاطر پدر و مادر و البته که آزردن يكى از آنها نيز موجب عاق شدن می شود».[1]

اگرچه در تمام ادیان و فرهنگ ها، والدین از احترام ویژه ای در برابر فرزندان برخوردارند، ولی در اسلام علاوه بر این حقوق، حقوق اخلاقی گسترده ای را برای والدین بر شمرده است و آن قدر دامنۀ این حقوق را وسعت بخشیده است که هرگونه آزار و اذیت آنان را تضییع حقوق آنان دانسته است. در کنار آن برخی از حقوق فقهی نیز بر عهدۀ فرزند گذاشته است که باید به آنان عمل کند؛ از جمله می توان به وجوب پرداخت نفقه به والدین محتاج، توسط فرزند اشاره کرد.[2]

همان طور که مشاهده می شود در کنار ایمان به خداوند و عدم شرک به او، فرمان به نیکی در حق پدر و مادر داده شده است و از رنجاندن آنان حتی با کوچک ترین کلمه نهی شده است. در روایات نیز اگرچه عاق والدین را جزو گناه هان کبیره شمرده است،[3] ولی مانند آیات قرآنی حدی برای این موضوع تعیین نشده است و جهت بزرگ داشت حق والدین، تنها به صرف رنجیده شدن آنان اشاره شده است.[4]

پس اذیت شدن آنان و رنجیده خاطر شدن والدین ملاکی است برای در نظر گرفتن حقوق واجب والدین.[5] اگر فرزند در مواردی مخالفت با نظر والدین داشته باشد که این مخالفت موجب اذیت آنان شود، سبب عاق شدنش را فراهم کرده است، ولی گاهی مخالفت با نظر والدین به حدی نیست که موجب اذیت آنان شود، در این صورت، عدم رفتار فرزند مطابق با نظر آنان اگرچه موجب رنجیده شدنشان نمی شود، ولی بهتر است به نظر آنان عمل شود.

بنابراین می توان چنین نتیجه گرفت که ملاک حقوق واجب والدین، عمل به خواسته های آنان است تا حدی که از نظر اخلاقی عدم انجام آن موجب اذیت آنان نشود، و از نظر فقهی خواستۀ والدین انجام حرام یا عدم انجام واجبی نباشد. البته برخی دیگر از امور است که در شرع، رعایت نظر والدین، در آن اگرچه خوب است، ولی واجب شمرده نشده است، پس برای شناخت هر مورد باید به طور خاص، نظر کارشناسان دینی (مراجع تقلید)، در آن مورد گرفته شود.