کپی شد
معنای ریبه و مفسده در حکم نگاه به نامحرم
کلمۀ “ریبه” از ریشه “ریب” به معنای شک و گمان است. بعضی آن را به معنای اضطراب و تزلزل قلب معنا کرده اند که از آثار شک است. در کتاب های فقهی به معنای ترس از واقع شدن در حرام می باشد.[1]
تلذذ يعنى لذت بردن، و نگاه از روى تلذذ يعنى نگاه به قصد لذت بردن. اما ریبه يعنى خصوصيت نگاه کننده و نگاه شده مجموعاً طورى است كه خطرناك است و ترس است كه لغزشى به دنبال نگاه کردن به وجود آيد؛ به این جهت در دین مقدس اسلام در ارتباط با معاشرت زن و مرد برای حفظ خانواده و اجتماع دستوراتی آمده است که ما به عنوان یک مسلمان ملزم به رعایت آن هستیم.
در مسئلۀ جواز نگاه، بدون تردید اگر نظر از روى «تلذّذ» يا «ريبه» باشد، حرام است.
در قرآن کریم به مردان مسلمان دستور می دهد که هنگام روبرو شدن با زنان نامحرم دیدگان خود را ببندند: “وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا يُبْدينَ زينَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلى جُيُوبِهِنَّ وَ لا يُبْدينَ زينَتَهُنَّ …”؛[2] و به زنان مؤمن بگو كه چشمان خويش فروگيرند و شرمگاه خود نگه دارند و زينت هاى خود را جز آن مقدار كه پيداست آشكار نكنند و مقنعههاى خود را تا گريبان فروگذارند و زينت هاى خود را آشكار نكنند، جز براى شوهر خود يا پدر خود يا پدر شوهر خود يا پسر خود يا پسر شوهر خود يا برادر خود يا پسر برادر خود، يا پسر خواهر خود يا زنان همكيش خود، يا بندگان خود … .
در شأن نزول این آیه از امام باقر (ع) روایت شده است: “روزی در هوای گرم مدینه زن جوان زیبایی در حالی که طبق معمول روسری خود را به پشت گردن انداخته و دور گردن و بناگوشش پیدا بود، از کوچه عبور می کرد، مردی از اصحاب رسول خدا از طرف مقابل می آمد، آن منظره، سخت نظر او را جلب کرد و چنان غرق تماشای آن زن زیبا شد که از خودش و اطرافش غافل گشت و جلوی خودش را نگاه نمی کرد، آن زن وارد کوچه ای شد و جوان با چشم خود او را دنبال می کرد، همان طور که می رفت ناگهان استخوان یا شیشه ای که از دیوار بیرون آمده بود به صورتش اصابت کرد و صورتش را مجروح ساخت، وقتی به خود آمد که خون از سر و صورتش جاری شده بود. با همین حال به حضور پیامبر رفت و ماجرا را به عرض رساند.[3] این جا بود که آیه حجاب نازل شد”. گفته اند آن چه سبب شد جوان مجذوب آن زن شود، نگاه همراه با لذت بود.
این موضوع نیز بدیهی است که انسان نباید در راهی گام بردارد که به احتمال قوی سرانجامش به گناه می انجامد. بر این اساس نگاهی که سرانجامش ارتباط حرام باشد، نیز با عنوان “نگاه ریبه آلود” ممنوع خواهد بود.
[1]. مکارم، ناصر، استفتائات جدید، ج1، ص 56، سؤال 122، انتشارات مدرسۀ امام علی بن ابی طالب، قم، 1427 هـ ق.
[2]. نور، 30.
[3] فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ج 5، ص 230؛ مجموعه آثار، مرتضی مطهری، ج 19، ص 485.