مشترکات اعتقاد به مهدویت در شیعه و اهل سنت

مسئلۀ مهدویت و عقیده به مهدی منتظر (عج) در بین مسلمانان اهمیت زیادی دارد و این مطلب اختصاص به شیعه ندارد، بلکه اهل سنت در این موضوع به طور عموم با شیعه موافقت دارند و روایات زیادی که به حدّ تواتر معنوی می رسد، دربارۀ حضرت مهدی (عج) نقل می کنند.

احادیثی که در رابطه با حضرت مهدی (عج) در نظر اهل سنت به تواتر معنوی رسیده بالغ بر صد حدیث است و در تمامی این احادیث به ظهور حضرت مهدی (عج) اشاره شده است. آنان معترف اند بالغ بر بیست نفر از صحابه، از زبان پیامبر اکرم (ص) در رابطه با حضرت مهدی (عج) روایت نقل کرده اند که همۀ اینها در بسیاری از منابع معروف اسلامی و متون اصلی حدیثی اعم از: سنن، معاجم، مسانید، مانند: سنن ابوداوود، سنن ترمذی، ابن ماجه، مسند احمد، مستدرک صحیح حاکم، بزاز، معجم طبرانی، دیده می شود.

از منابع و گفته های علمای اهل سنت، می توان برداشت کرد که مهدی (عج) از اولاد فاطمه (س) است و ظهور خواهد نمود.

علمای اهل سنت در رابطه با موضوع ظهور این گونه اظهار نظر کرده اند:

راجع به ظهور مصلح آخرالزمان در میان اصحاب و تابعین از قرن اوّل هجرت و بعد از آن تا به امروز خلافی نبوده و همه (علمای اهل سنت) بر ظهور آن حضرت اتفاق داشته و دارند و اگر کسی در صحت احادیث آن و صدور این بشارت از پیامبر اسلام (ص) تردید می کرد، حمل بر عدم استقامت یا بی اطلاعی او می کردند. به همین جهت تاکنون کسی مدعیان مهدویت را به انکار اصل ظهور حضرت مهدی (عج) رد نکرده است.

در این راستا سویدی می گوید: آنچه بر آن اتفاق دارند این است که مهدی (عج) آن کسی است که در آخرالزمان قیام می فرماید و زمین را پر از عدل و داد می کند.[1]

خیرالدین آلوسی یکی دیگر از علمای اهل سنت می گوید: بر اساس صحیح ترین گفته ها نزد اکثر اندیشمندان، ظهور مهدی (عج) از جمله نشانه های قیامت است و نظر برخی از اهل سنت که آمدن وی را انکار نموده اند فاقد ارزش و اعتبار است.[2] ضمن این که کتاب ها و تألیفات متعددی از سوی نویسندگان اهل سنت در بارۀ ظهور امام زمان به رشته تحریر در آمده است که در ادامه به آنها اشاره می شود.

در این بخش به مشترکاتی که در رابطه با امام زمان (عج) بین دو مذهب تشیع و تسنن وجود دارد، اشاره می شود:

1. حتمی بودن ظهور و قیام حضرت مهدی (عج)

2. نسبت حضرت مهدی (عج)

نسبت حضرت مهدی (عج) در دیدگاه شیعه مشخص است. اما اهل سنت در موارد معینی به آن اشاره کرده اند.

2-1. حضرت مهدی (عج) از اهل بیت و فرزندان رسول خدا: ابن ماجه در سنن خود نقل کرده که پیامبر (ص) فرمود: “المهدی ]عج[ منا اهل البیت یصلحه الله عزوجل فی لیلة”.[3]

2-2. حضرت مهدی (عج) از نسل حضرت علی (ع): سیوطی در عرف الوردی نقل کرده که رسول خدا (ص) دست علی (ع) را گرفت و فرمود: “سیخرج من صلب هذا فتی یملأ الارض قسطاً و عدلاً”.[4]

2-3. حضرت مهدی (عج) از نسل فاطمه (س): ابن ماجه از ام سلمه نقل کرده که وی از رسول خدا (ص) چنین شنید: “المهدی من ولد فاطمه”.[5]

3. ویژگی های جهانی حضرت مهدی (عج)

اوصافی که در کتاب های اهل سنت برای امام مهدی (عج) ذکر شده، بر گرفته از احادیثی است که آنان از پیامبر اسلام (ص) نقل می کنند و در کلیات با اوصاف ذکر شده در کتاب های علمای شیعه فرقی ندارد.

3-1. قدرتمند بودن آن حضرت هنگام ظهور: در روایات فراوانی تأکید شده است که حضرت مهدی (عج) هنگام ظهور دارای بدنی بسیار قدرتمند است.[6]

3-2. چهرۀ نورانی: جوینی از رسول خدا (ص) روایت کرده است: “المهدی ]عج[ من ولدی … کانّ وجهه کوکب درّی”.[7]

3-3. پیشانی بلند و بینی کشیده: صنعانی از رسول خدا (ص) نقل کرده است: “ان المهدی ]عج[ اقنی اجلی”.[8]

3-4. خال بر گونه: بر گونۀ راست مهدی (عج)، خالی مشکی وجود دارد.[9]

3-5. ظهور در سن چهل سالگی: البته از نظر شیعه ظهور حضرت در سن پیری، ولی به هیئت و صورت چهل سالگی است.

4. هم نام بودن حضرت مهدی (عج) با پیامبر (ص).

اهل سنت و شیعه اتفاق نظر دارند که حضرت مهدی (عج) هم نام رسول خدا (ص) است.[10]

5. زمینه های ظهور

5-1. ناامیدی کامل مردم: داود ابن کثیر الرقی می گوید: به حضرت صادق (ع) عرض کردم: این موضوع (ظهور) برای ما طولانی شد، تا بدان جا که سینه های ما تنگ شده است. حضرت فرمود: هنگامی که ناامیدی از فرج بیش از همه چیز شد، منادی از آسمان به اسم قائم ندا خواهد داد.[11]

5-2. فراگیر شدن ستم: رسول خدا (ص) در این باره فرموده است: “اگر از دنیا بیش از یک روز باقی نماند، خداوند آن روز را چنان طولانی خواهد کرد، تا این که مردی از اهل بیتم برانگیخته شود و زمین را آکنده از عدل و قسط کند. آن گونه که پر از ظلم و جور شده باشد”.[12]

6. نشانه های ظهور

6-1. ندای آسمانی: رسول گرامی اسلام (ص) فرمود: “در ماه محرم بانگی از آسمان برآید بدین مضمون که برگزیدۀ خداوند فلان (مهدی) است، پس سخنش را بشنوید و از او پیروی کنید”.[13]

6-2. خروج سفیانی

6-3. خسف در بیداء: واژۀ خسف به معنای فرو رفتن و پنهان شدن و بیداء نام سرزمینی بین مکه و مدینه است. منظور از این نشانۀ این است که سفیانی با لشکری عظیم، به قصد جنگ با حضرت مهدی (عج) عازم مکه می شود. آنان در بین مکه و مدینه و در محل معروف بیداء به گونه ای معجزه آسا در زمین فرو می روند.[14]

6-4. قتل نفس زکیه: کشته شدن انسانی پاک و بی گناه در آستانۀ قیام حضرت مهدی (عج) بین رکن و مقام.[15]

7. امور مربوط به ظهور حضرت مهدی (عج)

7-1. اصلاح امر ظهور مهدی (عج) در یک شب.[16]

7-2. محل ظهور: وجه اشتراک روایات این است که ظهور آن حضرت از مکه و از کنار کعبه آغاز خواهد شد.[17]

7-3. بیعت با حضرت مهدی (عج): یکی از موضوعاتی که در منابع شیعی و سنی مورد توجه قرار گرفته، بیعت یاران حضرت مهدی (عج) با ایشان، در طلیعۀ ظهور است.[18]

7-4. نزول فرشتگان برای یاری حضرت مهدی (عج)[19]

7-5. نزول عیسی و اقتدا به حضرت مهدی (عج): رسول گرامی اسلام (ض) فرمود: “مهدی (عج) می بیند که عیسی فرود آمده و گویا آب از موهایش می چکد. پس به او می گوید: جلو برو به نماز بایست. عیسی پاسخ می دهد: نماز برای تو به پا شده و آن گاه پشت سر مهدی (عج) به نماز می ایستد”.[20]

8. ویژگی های حکومت مهدی (عج)

8-1. عدالت گستری[21]

8-2. رفاه و آسایش عمومی: رسول اکرم (ص) فرمود: “مهدی (عج) در امت من خواهد بود… مردم در زمان او چنان زندگی خواهند کرد که هرگز قبل از آن زندگی نکرده اند.[22]

8-3. رضایت همگانی از حکومت مهدی (عج)[23]

8-4. امنیت همه جانبه[24]

8-5. احساس بی نیازی در مردم: پیامبر فرمود: “شما را به مهدی (عج) بشارت می دهم به هنگام ظهور او خداوند دل های امت محمد را سرشار از بی نیازی می کند.[25]

8-6. غلبه اسلام بر سایر ادیان

8-7. جهانی بودن حکومت حضرت مهدی (عج): امام صادق (ع) فرمودند: “هنگامی که قائم قیام نماید، هیچ زمینی نخواهد ماند، مگر آن که در آن ندای شهادتین سر داده شود”.

در پایان مهم ترین مطلبی که دربارۀ امام زمان از زبان اهل سنت می توان بیان کرد، مسئلۀ فتاوای چهارگانۀ صادره در حق فرد منکر اعتقاد به ظهور امام مهدی (عج) است.

این اشخاص عبارت اند از: ابن حجر هیثمی شافعی، 2. شیخ احمد ابوسرور بن صباحنفی، 3. شیخ محمد بن محمد خطابی مالکی، 4. شیخ یحیی بن محمد حنبلی.

همۀ این افراد قائل به این هستند که شخص منکر اعتقاد به ظهور باید مجازات شود و تصریح کرده اند که واجب است که چنین شخصی را بزنند و او را تحقیر کنند، تا ادب شود و به حق روی آورد و در غیر این صورت واجب القتل و مهدور الدم است.[26]