مراکز علمی فعال فقه شیعه در دوره دهم

1. حوزه علمیه قم:

مهم‌ترین مرکز علمی شیعه در دوره دهم، «حوزه علمیه قم» می باشد که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران درخشش آن بیشتر شد. این حوزه در حال حاضر بزرگ‌ترین پایگاه تشیع و معارف امامان اهل بیت (علیهم السلام) می باشد و از جهت وسعت امکانات و آزادی فعالیت فقیهان در هیچ زمان و مکانی مانند آن وجود نداشته است و بیشتر حوزه‌های شیعی در داخل و خارج ایران به نحوی وابسته به این حوزه هستند.

این حوزه دو ویژگی مهم دارد: یکی پاسخ‌گویی به نیازهای تبلیغی مردم و در ارتباط بودن با مسائل سیاسی و اجتماعی و با مراکز علمی داخل و خارج کشور؛ دیگر، توجه کافی به دیگر شاخه‌های علوم اسلامی غیر از فقه و اصول؛ خصوصاً فلسفه و کلام، به طوری که می توان گفت: حوزه قم، حوزه‌ای عقل‌گرا و در عین حال معتدل است.

علاوه بر اینها، حوزه قم تشکیلاتی خاص برای مدیریت حوزه و کیفیت تحصیل و اخذ امتحانات دارد  و اخیراً برنامه های درسی آن به حوزه های کوچک شهرستان ها نیز تعمیم یافته است  و برای طلاب خارجی نیز برنامه‌های مناسب با نیازهای آنان ترتیب داده شده که همه اینها پیش‌تر بدین کم و کیف وجود نداشته است. وجود مدارس تخصصی فقه زیر نظر برخی مراجع عظام تقلید و فقهای عظام و مراکز پژوهشی مستقل و مجلات تخصصی متعدد در رشته های مختلف و امکانات گسترده نرم افزاری نیز از جمله پدیده های نو ظهور در این حوزه است.[1]

2. حوزه نجف:

هر چند حوزه نجف پس از شهادت سید محمدباقر صدر، اسباب تضییق و فشار حکومت بعث عراق بر آن روز افزون شد و بسیاری از فقیهان و دانشمندان آن یا تبعید شده و یا به شهادت رسیدند، ولی هچنان پابرجا بوده و به حیات طیبه خود توسط عده‌ای از بزرگان؛ مانند آیة الله سیستانی، ادامه می دهد.